Brylisko

Brylisko

osada
Kapliczka
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	radomszczański
Gmina	Radomsko
Sołectwo	Strzałków
Strefa numeracyjna	44
Kod pocztowy	97-500
Tablice rejestracyjne	ERA
SIMC	0549588
Położenie na mapie gminy wiejskiej Radomsko Brylisko
Położenie na mapie Polski Brylisko
Położenie na mapie województwa łódzkiego Brylisko
Położenie na mapie powiatu radomszczańskiego Brylisko
51°01′21″N 19°27′30″E

Brylisko – osada w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie radomszczańskim, w gminie Radomsko. Miejscowość wchodzi w skład sołectwa Strzałków. Brak jest obecnie zabudowy i mieszkańców.

Historia

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa piotrkowskiego.

Dawna osada młynarska położona nad "strugą Breliczi" (Brelska Struga), w kompleksie Lasów Państwowych, pośród łąk ciągnących się od kościoła i parku podworskiego w Strzałkowie aż do ujścia strumienia do rzeki Warty w pobliżu Klekowca. W różnym okresie, nad Brelską Strugą mogło istnieć aż siedem osad młynarskich.

Dawniej do młyna prowadziła z Radomska Brilowska Droga, która jeszcze na niektórych mapach jako trakt leśny opisywana jest jako Trakt Marcina - od imienia św. Marcina z Tours, patrona młynarzy i piekarzy lub od imienia jednego z kilku młynarzy o tym imieniu z rodziny Brel). Obecnie droga ta na różnych odcinkach w Radomsku nosi nazwy: Armii Krajowej i Starowiejskiej.

Najstarsza osada młynarska zlokalizowana była w pobliżu miejscowości Klekowiec pośród łąk zwanych Dembnica (Dębnica) i wchodziła w skład dóbr królewskich, składających się na starostwo radomskowskie. Księgi poborowe wzmiankują ją począwszy od 1510 r. pod różnymi nazwami: Brzlowsky, Brilowsky. Już w 1564 r. podczas spisywania lustracji dóbr królewskich nie istniała, pozostał po niej jedynie rozległy zbiornik wodny (obecnie obniżony teren oddzielający lasy pomiędzy Klekowcem a Wygodą, przez środek którego przebiega droga wojewódzka Radomsko - Pławno - Święta Anna).

Kolejna osada młynarska wzmiankowana była począwszy od 1577 r. pod nazwą Brel, a w późniejszym okresie także jako: Brylikan, Breczne, Brzelisko i Brylisko, położona około 1 km w górę strumienia, w kierunku Strzałkowa, na terenie dóbr kościelnych, w którym to miejscu jest zaznaczana na mapach topograficznych jeszcze obecnie. To w tym miejscu, tzw. Panorama strzałkowska z 1683 r. ukazuje nad strumieniem wypływającym ze Strzałkowa, dwie osady młynarskie. Pierwszą z nich było Brylisko, drugą zaś pobliskie Podbrylisko.

Młyn na Brylisku miał 2 łany gruntu (36 ha), na który składały się: grunty orne, łąki i pastwiska. Młyn na Brylisku przetrwał do końca XIX w. Młyn na Podbrylisku upadł jeszcze wcześniej.

W XIX w. na Brylisku w sąsiedztwie gruntów młyna, powstał folwark (teren wieloletniego sporu dzierżawcy klucza Biedrzyckiego z miastem Radomskiem) należący do klucza strzałkowskiego wchodzącego w skład dóbr rządowej ekonomii gidelskiej. Zabudowa po dawnym folwarku przetrwała do końca XX w. W pobliżu powstała także gajówka, która istniała jeszcze w l. 70. XX w. Obecnie oprócz śladów dawnej grobli, wiekowego dębu (około 300-letniego, o obwodzie 450 cm - mierzonego na wys. 130 cm) i tajemniczego obelisku przy głównym trakcie (zatarto napis i współcześnie dodano krzyż), brak jest już śladów po dawnej osadzie.

Z osadą młynarską związana była rodzina Brel (Bryl, Brylik, Brylski, Brylikowski itd.), którego członkowie datowani byli imiennie od II poł. XVII w., a w okresie od XVII do poł. XIX w. prowadzili co najmniej 17 młynów w rejonie Radomska, głównie na Warcie i jej dopływach.

Bibliografia

• BIP. gminaradomsko.i-bip.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
• Ewa Bryl, Michał Pawlikowski, Saga o młynach i młynarzach z rodziny Brel, Strzałków 2017.
• Brylisko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 242 .