Chalcz (rejon wietecki)
52°33′44″N 31°08′32″E/52,562222 31,142222.jpg) Pałac Woynicz-Sianożęckich górujący nad Sożem, akwarela Napoleona Ordy z 1877 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet |
Chalcz |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 2330 |
Położenie na mapie obwodu homelskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
| 52°33′44″N 31°08′32″E/52,562222 31,142222
| |
Chalcz, również Halcz (biał. Хальч; ros. Хальч) – wieś na Białorusi, w obwodzie homelskim, w rejonie wieteckim, około 16 km na północny wschód od Homela, nad rzeką Soż.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W XIV wieku wieś leżała na terenie księstwa czernihowskiego. W 1437 roku ks. Świdrygiełło podarował wieś Pawłowi Miszkiewiczowi. Potomkowie Miszkiewicza przyjęli nazwisko Chaleccy, od nazwy tej miejscowości. Wśród kolejnych właścicieli Chalcza byli m.in.:
- Michał Chalecki, poseł litewski do Złotej Ordy (1496–1501)
- Jan Chalecki
- Dymitr Chalecki
- Michał Chalecki
- Eustachy Chalecki
- Dymitr Chalecki
- Władysław Jerzy Chalecki
- Karol Kazimierz Chalecki, starosta mozyrski
- Michał Chalecki, oboźny Wielkiego Księstwa Litewskiego
- Stanisław Chalecki, starosta petyhorski, sędzia wileński.
Stanisław (zm. w 1805 roku) był ostatnim właścicielem Chalcza, należącym do rodziny Chaleckich, którzy w II połowie XVII wieku zbudowali tu m.in. kościół i klasztor jezuitów. W 1764 roku Chalcz miał prawa miasteczka.
Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie rzeczyckim województwa mińskiego[2].
Po I rozbiorze Polski znalazł się w Imperium Rosyjskim. W 1812 roku dobra te zostały sprzedane Ottonowi Woynicz-Sianożęckiemu. Ostatnim właścicielem Chalcza był Aleksander Sianożęcki (ojciec m.in. Zygmunta Wojnicz-Sianożęckiego), zamordowany w październiku 1939 roku na Grodzieńszczyźnie[3].
Klasztor funkcjonował tu aż do kasaty klasztorów w zaborze rosyjskim w 1829 roku[4]. W 1873 roku uruchomiono tu stację kolei libawsko-romeńskiej[4][5], co spowodowało rozkwit miasteczka: w 1909 roku było tu 1159 drewnianych i 1 murowany dom, w których mieszkało w sumie 2256 mieszkańców, mimo że miejscowość trawiły pożary w latach 1887, 1891 i 1892.
M.in. majątek w Chalczu opisywał w 1929 roku prof. Antoni Urbański w pracy Memento kresowe. Jest on również opisany w 1. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego.
.jpg)
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Zaraz po nabyciu Chalcza Otton Woynicz-Sianożęcki wzniósł na wzgórzu dominującym nad rzeką i miasteczkiem duży, dwukondygnacyjny, piętnastoosiowy klasycystyczny pałac z portykiem od frontu z sześcioma kolumnami podtrzymującymi tympanon[6]. Cały pałac był umeblowany empirowymi, mahoniowymi meblami. Posiadał cenną bibliotekę. Cały budynek był skanalizowany i posiadał centralne ogrzewanie. Po obu stronach obszernego, dziedzińca zbudowano dwie oficyny. Dziedziniec zamykała brama wjazdowa. Pałac był otoczony kilkunastohektarowym parkiem opadającym tarasami ku rzece Soż. Ogród łączył się bezpośrednio z 75-hektarowym sadem owocowym[3]. Obecnie ruina, jest zabytkiem historyczno-kulturalnym Białorusi (o numerze 312Г000182).
- zabytkowa cerkiew pw. Archanioła Michała istnieje w Chalczu.
- kościół i klasztor z XVII wieku nie zachowały się.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu homelskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 114.
- ↑ a b Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 1: Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 26–31, ISBN 83-04-03713-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b Chałcz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 539.
- ↑ Napoleon Rouba (zebrał i opracował): Przewodnik po Litwie i Białejrusi. Wilno: Wydawnictwa „Kurjera Litewskiego”, s. 32.
- ↑ Antoni Urbański, Memento kresowe, Warszawa, 1929, s. 113
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Chalcz, pow. homelski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 297.