Chyszów
| Część miasta Tarnowa | |
 Lasek Chyszowski w barwach jesieni | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| W granicach Tarnowa |
1 stycznia 1951[1] |
| SIMC |
0981587 |
| Populacja (2022) • liczba ludności |
|
| Strefa numeracyjna |
14 |
| Kod pocztowy |
33-100 |
| Tablice rejestracyjne |
KT |
Plan Chyszowa
| |
Położenie na mapie Tarnowa
| |
| 50°01′01,0″N 20°57′38,9″E/50,016944 20,960806 | |
Chyszów – dzielnica Tarnowa, osiedle nr 9 będące jednostką pomocniczą Gminy Miasta Tarnowa. Obszar Chyszowa włączono do Tarnowa w 1951 roku.
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Osiedle Chyszów położone jest w środkowej i zachodniej części miasta. Leży na prawym brzegu Białej. Przez rzekę graniczy ze Świerczkowem, częścią Mościc. Od wschodu sąsiaduje ze Strusiną, sięgając ulic Osiedle i Obywatelskiej. Rozciąga się na południe od Klikowej, od Rowu Chyszowskiego (na północy) po linię kolejową nr 91 (na południu).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o Chyszowie, jako wsi, pochodzą z początku XV wieku. 4 marca 1426 roku podkomorzy sandomierski Andrzej z Żelichowa ustalił granicę pomiędzy dobrami Jana z Tarnowa a Chyszowem, należącym do szlachetnych Jana i Piotra[2]. Wieś została założona przez Jana Romera, za zgodą króla Władysława Jagiełły[3] i przez wieki była siedzibą rodu Romerów. Na przełomie XVI i XVII wieku Romerowie opuścili Chyszów, przesiedlając się do Bieździedzy. W XIX wieku Chyszów był własnością folwarczną książąt Sanguszków[4].
Po I rozbiorze Polski Chyszów znalazł się w Królestwie Galicji i Lodomerii. W 1884 roku w Chyszowie funkcjonowały dwa młyny wodne[5]. W 1892 roku władze austriackie otworzyły we wsi pierwszą szkołę[6]. Książę Eustachy Stanisław Sanguszko zbudował tu stadninę koni, w której hodowano m.in. konie czystej krwi arabskiej. W 1906 roku oddano do użytku biegnącą przez Chyszów linię kolejową nr 115[7]. W 1915 roku, w czasie I wojny światowej, na terenie Chyszowa otwarto cmentarz wojskowy. W 1917 roku rozpoczęły działalność warsztaty naprawy taboru kolejowego, w 1951 roku przekształcone w Zakłady Mechaniczne „Tarnów”[8].
.jpg)
Po zakończeniu II wojny światowej, w wyniku reformy rolnej, stadninę i dobra folwarczne Sanguszków upaństwowiono. W 1951 roku obszar Chyszowa został włączony do Tarnowa[9]. W 1966 roku ukończono, rozpoczętą dwa lata wcześniej, budowę nowej szkoły podstawowej. W latach 70. XX wieku część Chyszowa zadrzewiono, tworząc lasek Chyszowski – strefę ochronną dla Zakładów Azotowych[10].
Po roku 1990 teren dawnego folwarku został opuszczony, część zabudowań wyburzono, w 2011 roku otwarto tu plac targowy „Chyszów”. W 2023 roku uchwałą rady miasta utworzono osiedle nr 9 „Chyszów", jednostkę pomocniczą Gminy Miasta Tarnowa[11].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Chyszów jest najmniejszym pod względem liczby ludności osiedlem Tarnowa, na koniec 2022 roku mieszkało w nim 1956 osób[12].
W 1921 roku we wsi Chyszów znajdowało się 66 budynków mieszkalnych, w który mieszkało 500 osób[13]. W połowie 1965 roku w tarnowskiej dzielnicy Chyszów, o powierzchni 364 ha, zameldowanych na stałe było 1591 mieszkańców[14]. Największą populację Chyszów odnotował w 2018 roku, od tego czasu liczba ludności systematycznie spada.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Cmentarz wojenny nr 200
Cmentarz z okresu I wojny światowej zaprojektowany przez Antona Müllera, otwarty w 1915. Pochowano na nim 1358 żołnierzy.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
Chyszów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 669.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 35, poz. 272
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-01)].
- ↑ Kasper Niesiecki, Herbarz polski Kaspra Niesieckiego, S. J. Powiększony dodatkami z późniejszych autorów rękopismów, dowodów, Breitkopf i Haertel, 1841 [dostęp 2017-09-12] (pol.).
- ↑ Krzysztof Gzyl, Szlak Sanguszków [online], www.it.tarnow.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
- ↑ Tadeusz Rutowski (red.), Rocznik statystyki przemysłu i handlu krajowego, Rocznik I, zeszyt 1 Młynarstwo s. 107, Lwów 1886
- ↑ Historia szkoły ← Szkoła Podstawowa Integracyjna Nr 11 [online], spi11.tarnow.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
- ↑ Szczucinka [online], szczucinka.pl [dostęp 2017-09-12] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-13] (pol.).
- ↑ https://www.zmt.tarnow.pl/ Historia Zakładów Mechanicznych "Tarnów"
- ↑ Kalendarium / Historia miasta / [online], www.tarnow.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
- ↑ Lasek Chyszowski przy SP 11 w Tarnowie [online], www.parki.org.pl [dostęp 2017-09-12] (pol.).
- ↑ Nowe granice osiedli [online], tarnow.pl [dostęp 2023-07-15] (pol.).
- ↑ Spada liczba mieszkańców Tarnowa. Ile osób mieszka na poszczególnych osiedlach? [online], www.eska.pl [dostęp 2023-07-05].
- ↑ Skorowidz Miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. XII s. 34, GUS Warszawa 1925
- ↑ Instytut Geografii PAN, Prace geograficzne nr 82 - Prace z geografii średnich miasta w Polsce. Problematyka Tarnowa. s.232; PWN, 1971
