Dom Polski „Ul”
 Widok od ulicy Wojciecha Korfantego (2023) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Wojciecha Korfantego 38 / ul. Sokoła 22[1] |
| Typ budynku | |
| Kondygnacje |
2 |
| Ukończenie budowy |
2. połowa XIX wieku (około 1880) |
Położenie na mapie Bytomia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°20′59,8″N 18°55′35,7″E/50,349944 18,926583
| |
Dom Polski „Ul” – murowany budynek u zbiegu ulic Korfantego i Sokoła wzniesiony w 2. połowie XIX Wieku w Bytomiu, w latach 1910–1922 siedziba szeregu organizacji społecznych i kulturalnych walczących o zachowanie polskości na Górnym Śląsku[2], wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków Bytomia[1].
Pochodzenie nazwy[edytuj | edytuj kod]
Poza pełnieniem funkcji siedziby organizacyjnej budynek był miejscem spotkań Polaków w niemieckim Górnym Śląsku, dyskusji i rozmów prowadzonych po polsku, zabaw i śpiewu. Było tam gwarno i rojno jak w ulu, stąd nazwa „Ul”[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Budynek został wzniesiony pod koniec XIX wieku, około 1880 roku[1], działał jako restauracja. Później dobudowano do niego nieistniejącą obecnie dużą salę widowiskową. W 1910 roku całość została nabyta przez drogistę Michała Wolskiego. Od tego czasu w budynku odbywały się przedstawienia, uroczystości i zebrania, przygotowywano tu również działania zbrojne w I powstaniu śląskim.
W 1921 roku Wolski sprzedał Ul[3]. Po 1922 roku działalność Towarzystwa Ul została zawieszona[2].
Budynek nadal mieścił restaurację, przez jakiś czas należał do niemieckich komunistów. Mieściła się w nim również hitlerowska siedziba związków zawodowych, a od 1938 roku – kino, po adaptacji sali widowiskowej[3].
Kino zostało spalone przez Sowietów w 1945 roku. Po II wojnie światowej w części budynku znajdowało się przedszkole[3].
W 1978 roku właścicielem Ula zostało Muzeum Górnośląskie w Bytomiu[3].
Właściciele posesji[edytuj | edytuj kod]
- przed 1893 – inżynier Kramer
- 1893-1894 – architekt Sobociński
- 1894-1906 – Franz Bonsch
- 1906-1912 – M. Friedländer
- 1912-1921 – Michał Wolski – udostępnienie budynków Towarzystwu „Ul”
- po 1922 – j. pol. Górnośląskie Towarzystwo Akcyjne Browarów.
Działalność Towarzystwa „Ul”[edytuj | edytuj kod]
Na tej samej działce znajdowały się oprócz ocalałego budynku jeszcze zabudowania gospodarcze oraz restauracja ze sceną o wymiarach 14×7 m. Siedziba organizacji: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” (w latach 1910–1921[1]), Związek Towarzystw Polek, Zjednoczenie Zawodowe Polskie, Polskie Kółko Graficzne, chórów „Halka” i „Jedność”, teatru amatorskiego[2] (wystawił m.in. „Kordiana” J. Słowackiego i „Królową Jadwigę” St. Wyspiańskiego). W okresie powstań śląskich według przekazów w „Ulu” odbierano przysięgę od powstańców.
Po 1945[edytuj | edytuj kod]
- lata 50 XX w. – przeznaczony do rozbiórki
- listopad 1956 – przerwano rozbiórkę po apelu działaczy PTTK
- lata 60 XX w. i 70 XX w. – siedziba przedszkola
- 1978 – otwarcie Izby Tradycji i Perspektyw Miasta Bytom „Ul”, potem filia Muzeum Górnośląskiego
- piwiarnia
- od 2015 należy do Hufca ZHP Bytom[4]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Gminna Ewidencja Zabytków. Urząd Miejski w Bytomiu, ca. 2012. s. 4. [dostęp 2018-07-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-28)].
- ↑ a b c Drabina 1991 ↓.
- ↑ a b c d e Anna Śmiałek, Maciej Droń, Tomasz Śmiałek: Spacerem po Bytomiu: Przewodnik dla poszukujących.... Bytom: Urząd Miejski w Bytomiu, 2013, s. 63. ISBN 978-83-62234-64-6.
- ↑ Tomasz Sanecki, Historyczny budynek „UL-a” odnowiony [online], Urząd Miasta Bytom, 26 maja 2020 [dostęp 2020-09-11] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Drabina: Rozbark. W: Z dziejów dzielnic Bytomia. Jan Drabina (red.). Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 1991, s. 115, seria: Magazyn Bytomski tom VIII.