Dwunastościan rzymski
Dwunastościan rzymski (galorzymski), dodekahedron[1][2] – niewielki, pusty wewnątrz przedmiot wykonany ze stopu miedzi. Jest uformowany w dwunastościan foremny. Ma zatem dwanaście pięciokątnych ścian, które są przedziurawione pośrodku okrągłymi otworami o zróżnicowanych średnicach.[1]
Rzymskie dwunastościany są datowane na okres pomiędzy II a IV wiekiem, a ich przeznaczenie pozostaje wciąż nieznane[1]. Rzadko kiedy widoczne są na nich ślady użytkowania i nie ma na nich żadnych napisów lub liczb[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwszy dwunastościan został odkryty w 1739 roku. Od tego czasu odnaleziono ponad 116 podobnych obiektów na terenie Austrii, Belgii, Francji, Niemiec, Węgier, Luksemburga, Holandii, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii[1]. Wymiary znalezionych przedmiotów są różne, lecz zawierają się w przedziale od 4 do 11 centymetrów. Odnaleziono także rzymski dwudziestościan, który przez długi czas był błędnie uznawany za dwunastościan. Przedmiot ten został odkryty w pobliżu miejscowości Arloff w Niemczech i obecnie jest wystawiany w Rheinisches Landmuseum w Bonn[4].
Przeznaczenie[edytuj | edytuj kod]
Nie odnaleziono wzmianek pisemnych ani obrazów dotyczących dwunastościanów w źródłach z czasów, w których miały one powstać. Wśród domniemanych zastosowań wymienia się użytkowanie dwunastościanów jako przedmiotów służących do oszacowywania odległości od dalekich obiektów lub wyznaczania ich wielkości[5], albo jako urządzenia do określania najkorzystniejszej daty do zasiewów[6]. Jako potencjalne zastosowanie wymieniano także używanie dwunastościanów jako szpulek przy wytwarzaniu rękawic. Kilka z dwunastościanów odnaleziono wśród kosztowności takich jak monety, co świadczy o tym, że przedmioty te były dla ich właścicieli wartościowe albo że ich zastosowanie wiązało się z monetami[7].
Sugeruje się, że przedmioty te mogły być związane z kultem religijnym lub że służyły one do wróżenia. Domniemane zastosowanie dwunastościanów do wróżenia wynika z faktu, iż większość tych przedmiotów odnaleziono na obszarze galorzymskim[8].
Mniejsze dwunastościany posiadające takie same cechy (otwory i gałki), lecz wykonane ze złota, były odnajdowane w Azji Południowo-Zachodniej, wzdłuż morskiego jedwabnego szlaku. Używane były one w celach dekoracyjnych, a ich pierwsze pojawienie się datowane jest na epokę rzymską[9]. Wśród przykładów można wymienić te odkryte w Óc Eo przez Louisa Mallereta, który doszedł do wniosku, że przedmioty te reprezentują śródziemnomorskie wpływy handlowe w Funan. Podobne ozdobne dwunastościany zostały odkryte w miastach-państwach Pyu i w Khao Sam Kaeo[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Michael Guggenberger, The Gallo-Roman Dodecahedron, „The Mathematical Intelligencer” (35), Springer Science and Business Media LLC, 2010, s. 56-60, DOI: 10.1007/s00283-013-9403-7, ISSN 0343-6993.
- ↑ Christopher Hill, Gallo-Roman Dodecahedra: A Progress Report, „The Antiquaries Journal”, 74, Cambridge University Press (CUP), 1994, s. 289-292, DOI: 10.1017/s0003581500024458.
- ↑ Tom Metcalfe, The Mysterious Bronze Objects that Have Baffled Archaeologists for Centuries [online], 6 sierpnia 2018 [dostęp 2022-01-23] (ang.).
- ↑ Benno Artmann, Euclid—The Creation of Mathematics, Springer Science & Business Media, 6 grudnia 2012, s. 307-308, ISBN 978-1-4612-1412-0 [dostęp 2023-01-22] (ang.).
- ↑ Amelia Carolina Sparavigna, Roman Dodecahedron as dioptron: analysis of freely available data, „arXiv:1206.0946 [physics]”, 18 czerwca 2012, arXiv:1206.0946 [dostęp 2023-01-22] (ang.).
- ↑ The hypothesis | RomanDodecahedron.com [online], www.romandodecahedron.com, Na wskazanej stronie internetowej znajduje się również mapa ze wskazanym miejscem znalezienia poszczególnych dwunastościanów [dostęp 2023-01-22] (ang.).
- ↑ Bernhard Greiner, Römische Dodekaeder: Untersuchungen zur Typologie, Herstellung, Verbreitung, und Funktion, „Carnuntum Jahrbuch 1995”, 1996, s. 9-44, ISBN 0-7134-6047-4 (niem.).
- ↑ Martin Henig, Religion in Roman Britain, 1984, s. 128, ISBN 0-7134-6047-4 (ang.).
- ↑ Xiong Zhaoming, The Hepu Han tombs and the maritime Silk Road of the Han Dynasty, „Antiquity”, 88 (342), 2014, s. 1229–1243, DOI: 10.1017/S0003598X0011542X, ISSN 0003-598X [dostęp 2023-01-22] (ang.).
- ↑ Anna T.N. Bennett, Gold in early Southeast Asia, „ArcheoSciences. Revue d'archéométrie” (33), 2009, s. 99–107, DOI: 10.4000/archeosciences.2072, ISSN 1960-1360 [dostęp 2023-01-22] (ang.).