Dziennikarz

Dziennikarz – osoba zajmująca się przygotowaniem i prezentowaniem materiałów w środkach masowego przekazu

Dziennikarze TVP 3 przy pracy

Pierwotnie termin ten oznaczał osobę piszącą teksty w gazetach, wraz z rozwojem innych mediów, objął także osoby zajmujące się przygotowaniem tekstów w radiu, telewizji oraz internecie.

Zadaniem dziennikarzy jest przekazywanie rzetelnych i bezstronnych informacji oraz różno-rodnych opinii, a także umożliwianie udziału w debacie publicznej.

Dziennikarze jako twórcy przekazu medialnego mogą mieć duży wpływ na opinie publiczną oraz polityków, ale sami też mogą ulegać ich wpływom.

Polskich dziennikarzy zrzesza Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich.

Specjalizacje

Dziennikarzy można podzielić ze względu na dziedzinę którą się zajmują. Może to być np. sport, historia, technologia lub nauka. Oprócz tego, dziennikarzy różni sposób uprawiania działalności, wyróżniamy m.i.n felietonistów, reporterów oraz komentatorów.

Felietonista

Felietoniści tworzący felietony mają z reguły własną, stałą rubrykę w czasopiśmie (dzienniku, tygodniku, miesięczniku). Często są decydującym czynnikiem przyciągającym czytelnika do danego tytułu.

Za felietonistów uważa się także rysowników regularnie umieszczających rysunki satyryczne w periodykach (najczęściej tygodnikach).

Reporter

Dziennikarz zbierający i opracowujący aktualne wiadomości. Jego rola różni się w zależności od stosowanego środka przekazu. Reporterzy telewizyjni, radiowi oraz internetowi, często prowadzą swoje programy "na żywo", dostarczając przekazu z miejsca wydarzenia. Reporterzy zatrudniani przez media papierowe, piszą swoje teksty poza miejscem zdarzenia, na podstawie zebranych tam informacji. Do tego grona zalicza się m.i.n reporterów wojennych, śledczych, interwencyjnych lub fabularnych. Często reporterzy poza przedstawianiem informacji pełnią również rolę nagłaśniania bulwersujących spraw jak zbrodnie wojenne, oszustwa czy przestępstwa, celem spowodowania reakcji władz państwowych, służb publicznych lub organizacji międzynarodowych.

Korespondent

Dziennikarz przygotowujący materiał do kraju z zagranicy, prezentujący swoje materiały w macierzystej organizacji medialnej. Korespondenci zdają relację będąc na miejscu wydarzeń dziejących się poza krajem, w którym ich przekaz jest nadawany. Może to być np. konflikt zbrojny lub specyficzna sytuacja polityczna. Przeszkodą dla korespondentów może być wrogość kraju, w którym przebywają np. w ChRL są oni traktowani jako zło konieczne.

Komentator sportowy Andrzej Kostyra

Komentator

Najczęściej występuje w roli komentatora sportowego. Komentując wydarzenia, których jest świadkiem, opisuje widzianą sytuację, jednocześnie dodając informacje wzbogacające odbiór np. wspomina kontuzję piłkarza. Dokładne ale i szybkie streszczanie wydarzeń przez komentatora, odgrywa szczególną rolę w radiu, oraz innych formach przekazu, za pomocą których odbiorca nie może zobaczyć wydarzenia na własne oczy.

Prezenter

Prezenter to dziennikarz zapowiadający lub prowadzący program. Prezenterzy sami nie przygotowują treści a jedynie przedstawiają efekt pracy innych dziennikarzy. Prezenterów cechuje bardzo wyraźna mowa, a w telewizji również przyjemna dla oka aparycja.

Dziennikarze w polskim prawie prasowym

Słowo dziennikarz przez osoby niezwiązane z branżą jest używane zamiennie z redaktor. Jednak w wielu redakcjach istnieje ścisłe rozgraniczenie tych dwóch funkcji. Dziennikarz to często osoba, która tylko pisze teksty. Redaktor dodatkowo je redaguje, a także podejmuje decyzje o ich ukazaniu się (redaktor działu, programu, rubryki). Także w ustawie Prawo prasowe (1984) pojęcia dziennikarza i redaktora zdefiniowane są odrębnie.

W świetle art. 7 ust. 2 pkt 5 ustawy Prawo prasowe (1984) dziennikarzem jest osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją, albo zajmująca się taką działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji.

Definicja łączy w sobie koncepcję wiążącą pojęcie dziennikarza ze stosunkiem pracy w redakcji z koncepcją faktycznego wykonywania zawodu. Oznacza to, że dziennikarzem będzie zarówno osoba zatrudniona na podstawie jakiejkolwiek umowy o pracę przewidzianej w kodeksie pracy, jak również osoba zatrudniona na podstawie umowy o dzieło lub zlecenie.

Dziennikarzem będzie również współpracownik redakcji, zbierający informację na własną rękę z przeznaczeniem dla danej redakcji, a także osoba odbywająca praktykę studencką w redakcji oraz absolwent uczelni zatrudniony w ramach tzw. stażu finansowanego ze środków publicznych.

Dziennikarze nie zawsze są związani z jedną redakcją. Nie ma prawnego zakazu bycia dziennikarzem jednocześnie kilku gazet lub czasopism. Zakaz taki może wynikać jednak z umowy o zakazie konkurencji, która może stanowić element umowy o pracę, lub stanowić odrębną umowę.

Dziennikarze mogą faktycznie współpracować z jedną lub więcej redakcjami jako „wolni strzelcy” (od ang. freelancer). Freelancerzy nie są objęci wprost definicją polskiego Prawa prasowego. W związku z faktem, że wolnymi strzelcami są niekiedy znani i rozpoznawalni przedstawiciele zawodu, obowiązujący stan prawny spotyka się z krytyką.

Sytuacja na świecie

Dziennikarze, ze względu na medialny charakter swojego zawodu, są narażeni represje ze strony rządów państw niedemokratycznych, lub łamiących zasady demokracji. Wielu dziennikarzy przetrzymywanych jest w więzieniach. W 2016 roku było ich 348, najwięcej w Turcji, Iranie, ChRL, Egipcie, Etiopii i Erytrei

W krajach ogarniętych wojną jak np. Irak czy Jemen, dziennikarze są przetrzymywani w roli zakładników. Za wykonywanie swojego zawodu może czekać ich śmierć z rąk organizacji terrorystycznych. Przykładem jest James Foley, postrzegany przez dzihadystów jako kozioł ofiarny. Mordowanie dziennikarz ma pomóc terrorystom w zastraszaniu społeczności międzynarodowej oraz ustępstw światowych rządów w sferze walki z terroryzmem.

Zdaniem organizacji Reporterzy bez granic świat przechyla się w kierunku postprawdy, propagandy i uciszania mediów.

Nagrody dla dziennikarzy

Dziennikarze, za swoją działalność mogą otrzymać wiele nagród. Jedną z najbardziej prestiżowych jest Nagroda Pulitzera przyznawana za wybitne dokonania w dziedzinie dziennikarstwa, literatury i muzyki. Zdobywcy nagrody są wybierani przez jury, działające przy Wyższej Szkole Dziennikarstwa Uniwersytetu Columbia. Kandydatów wybiera się głównie spośród twórców amerykańskich.

Złoty medal Pulitzera

Od roku 2009 do 2010, swoją nagrodę posiadał Parlament Europejski. Uhonorowani zostali dziennikarze zajmujący się najważniejszymi problemami europejskimi, których praca służy lepszemu zrozumieniu działania unijnych instytucji i europejskich polityk.

Polskie nagrody dla dziennikarzy to m.i.n Grand Press oraz Nagroda im. Dariusza Fikusa.

Co roku przy okazji nagród SDP przyznawany jest tytuł "Hieny Roku" dziennikarzowi, który wyróżnił się szczególną nierzetelnością i lekceważeniem zasad etyki dziennikarskiej. W ten sposób Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich pragnie napiętnować autorów publikacji prasowych, radiowych, telewizyjnych lub internetowych przynoszących dyshonor wiarygodnym środkom przekazu. Nie dotyczy to dziennikarzy mediów, które żerują na plotkach i pomówieniach, posługują się językiem wulgarnym i obscenicznym, bowiem nie zasługują oni na miano dziennikarzy.