Efekt Wolffa-Chaikoffa
Efekt Wolffa-Chaikoffa – fizjologiczne zjawisko chwilowego zaprzestania wychwytu jodu przez tarczycę, wskutek wprowadzenia do organizmu wysokich dawek egzogennego jodu, co skutkuje zahamowaniem produkcji oraz uwalniania hormonów tarczycowych.
Efekt został opisany w 1948 przez Jana Wolffa i Israela L. Chaikoffa. Pierwotnie został opisany u szczurów, którym podawano dootrzewnowo jod i następnie interpolowany na ludzi[1].
Efekt zablokowania produkcji oraz uwalniania hormonów tarczycy wynika z zablokowania syntezy nadtlenku wodoru, który jest niezbędny do uwalniania jodków, poprzez wysokie stężenie jodu[2] oraz poprzez obniżenie ekspresji symportera sodowo-jodowego (białko NIS)[3]. Efekt ten ma charakter przejściowy i po adaptacji tarczycy do wysokiego poziomu jodu, powraca nieomal prawidłowa produkcja hormonów tarczycy. Zjawisko to nosi nazwę ucieczki z ostrego efektu Wolffa-Chaikoffa[3].
Uważa się, że zastosowanie jodu w dawce 1 mg/kg masy ciała wywołuje ten efekt, który następnie utrzymuje się przez około 10 dni[potrzebny przypis]. Było to podstawą podawania płynu Lugola po katastrofie elektrowni jądrowej w Czarnobylu w 1986[4].
Nieorganiczny jod powoduje zahamowanie syntezy i uwalniania hormonów tarczycy[3][2]. Efekt ten występuje u pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy i wrodzoną niedoczynnością tarczycy. W przypadkach niemego klinicznie przebiegu choroby Gravesa-Basedowa lub wola wieloguzkowego podanie jodu może spowodować nadczynność tarczycy w mechanizmie Jod-Basedow[2].
W medycynie efekt ten wykorzystywany jest w leczeniu przełomu tarczycowego w przebiegu skrajnie ciężkiej nadczynności tarczycy[2]. Efekt ten jest jednym z mechanizmów niedoczynności tarczycy w przypadku leków zawierających jod, takich jak amiodaron[5].
W 1970 roku dokonano ponownej ewaluacji działania jodu w postaci płynu Lugola, podając go tym razem ludziom, w ilości 30 miligramów trzy razy dziennie. Konkluzja tych badań zdaje się obalać Efekt Wolffa-Chaikoffa: „W nadczynności, jod zawarty w płynie Lugola, podawany w dziennej dawce 90 miligramów wywołuje fizjologiczną tendencję w kierunku normalizacji funkcjonowania tarczycy, co jest efektem korzystnym.”[6]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Guy E. Abraham. The Wolff-Chaikoff effect of increasing iodide intake on the thyroid – Letters to the Editor. „Townsend Letter for Doctors and Patients”, 2003.
- ↑ a b c d Katarzyna Łącka, Adam Czyżyk. Leczenie nadczynności tarczycy. „Farmacja Współczesna”. 1, s. 68–70, 2008.
- ↑ a b c Małgorzata Wolny, Anhelli Syrenicz. Symporter sodowo-jodowy w fizjologii i w stanach chorobowych – aktualny stan wiedzy.. „Endokrynologia Polska”. 58 (6), s. 512–521, 2004. ISSN 0423-104X.
- ↑ Zbigniew Jaworowski: Awaria EJ w Czernobylu. Reakcje w Polsce. [dostęp 2014-10-05].
- ↑ Katarzyna Siuda, Zofia Kolesińska, Marek Niedziela. Amiodaron a funkcja tarczycy. „Kardiologia Polska”. 5 (69), s. 493–498, 2011.
- ↑ L Wartofsky, BJ Ransil, SH Ingbar: Inhibition by iodine of the release of thyroxine from the thyroid glands of patients with thyrotoxicosis. 1970.
