Ekomodernizm

Ekomodernizm, ekopragmatyzm, pragmatyzm środowiskowy – filozofia środowiskowa która twierdzi, że rozwój technologiczny może chronić przyrodę i poprawiać dobrobyt ludzi poprzez decoupling, tj. poprzez oddzielenie wzrostu gospodarczego od wpływu na środowisko.

Dyskurs ekomodernistyczny jest jednym z podstawowych dyskursów antropocenu.

Historia

Jako początek nurtu ekomodernistycznego podaje się zwykle opublikowanie Manifestu ekomodernistycznego think-tank'u Breakthrough Institute w kwietniu 2015 r. Za napisanie manifestu odpowiadało 18 badaczy i aktywistów oraz aktywistek, w tym m.in. Ted Nordhaus czy Michael Shellenberg - założyciele think-tank'u, a także John Asaf-Adjaye - australijski ekonomista zajmujący się tematyką zmiany klimatu, Ruth de Vries - badaczka zrównoważonego rozwoju, Mark Sagoff - filozof i badacz enwironmentalizmu oraz David W. Keith - fizyk zajmujący się geoinżynierią. Dwaj pierwsi już wcześniej w swojej książce z 2007 r. alarmowali o znaczącym "wypaleniu" refleksji prośrodowiskowej.

Opis

Manifest ekomodernistyczny postuluje:

Dobry antropocen wymaga wykorzystania przez ludzi ich rosnących zdolności społecznych, ekonomicznych i technologicznych w celu poprawy jakości ludzkiego życia, stabilizacji klimatu i ochrony środowiska naturalnego.

Breakthrough Institute,

Głównym założeniem ekomodernizmu jest wzmożony wzrost gospodarczy przy jednoczesnym wzroście prośrodowiskowym, przy założeniu, że oba one się nie wykluczają. Docelowo miałoby to prowadzić do decouplingu, czyli sytuacji, w której gospodarka może rozwijać się bez ograniczeń przy jednoczesnym braku wywierania presji środowiskowej. Z tego powodu ekomodernizm popiera wprowadzanie nowych technologii niskoemisyjnego pozyskiwania energii, jak np. zastępowanie elektrowni węglowych elektrowniami atomowymi. Ekopragmatycy wierzą, że intensywność eksploatacji lądów, lasów i zasobów naturalnych może osiągnąć szczyt i zacząć spadać jeszcze w XXI w.

Polityka klimatyczna

Ekomodernizm przedstawia zmiany klimatyczne jako wyzwanie wymagające rozwoju technologii. Nie określa ich mianem "największego źródła zmartwień cywilizacji". Jednocześnie ekomoderniści biorą pod uwagę to, że zielona transformacja w energetyce nie zajdzie jednostajnie na całym świecie i przyzwalają na tymczasowe wdrażanie energetyki opartej na paliwach kopalnych w krajach eksploatowanych, takich jak Bangladesz, na rzecz poprawienia jakości życia.

Gospodarka

Ekopragmatycy opowiadają się za interwencjonizmem państwa na rynku. W swoim założeniu ekomodernizm nie mówi o radykalnej redukcji konsumpcji, ale zrównoważony, kontrolowany postwzrost oraz przejście do gospodarki stanu stacjonarnego.

Człowiek

Ekomodernizm traktuje ludzkość jako jednolitego aktora (w rozumieniu teorii aktora-sieci).

Krytyka

Ekomodernizm spotkał się z ogromną krytyką wśród badaczy społecznych i przyrodniczych.

Ekomodernizm był krytykowany za niedostateczne rozpoznanie tego, co według Holly Jean Buck, adiunkta środowiska i zrównoważonego rozwoju, jest wyzyskującym, brutalnym i nierównym wymiarem modernizacji technologicznej. Socjolożka Eileen Crist, emerytowana profesor nadzwyczajna, zauważyła, że ekomodernizm opiera się na zachodniej filozofii humanizmu bez względu na "wolności nieludzkie". W maju 2015 r. osiemnaścioro badaczy z różnych dziedzin zajmujących się ekologią opublikowało Odpowiedź zwolenników postwzrostu na Manifest ekomodernistyczny. W dokumencie manifest ekomodernistów określono jako technofilski i quasi-imperialistyczny. Zdaniem krytyków autorzy manifestu prezentują brak zrozumienia wobec skutków ekonomicznych i ekologicznych procesów industrializacji, uprzemysłowienia i urbanizacji.

Dodatkowo, ekopragmatycy pewne fakty przemilczają na swoją korzyść. Przykładowo, manifest wspomina o tym, że trzy czwarte całej deforestacji miało miejsce przed rewolucją przemysłową, ale nie wspomina, że w okresie przed rewolucją przemysłową zajęła ona ludzkości aż 200 tysięcy lat, a pozostałe 25% - zaledwie 250 lat. Ponadto, manifest popiera rolnictwo przemysłowe oparte na monokulturach, nie mówiąc o tym, że w skali masowej jest ono niepodtrzymywalne ani nie wspominając skutków stosowania pestycydów i organizmów modyfikowanych genetycznie, ignorując zjawiska takie jak spekulacja towarami rolniczymi na rynkach papierów wartościowych czy politykę subsydiowania rolnictwa przez kraje bogate.

W pracach naukowych nie ma żadnych dowodów potwierdzających zjawisko decouplingu. Ekomodernizm, w przeciwieństwie do innych dyskursów, np. postwzrost, nie zakłada znaczącej redukcji konsumpcji w celu zażegnania kryzysu klimatycznego, a znany paradoks Jevonsa mówi, że każdy wzrost wydajności energetycznej wiąże się ze wzrostem konsumpcji.

Bibliografia

• EwaE. Bińczyk EwaE., Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018, ISBN 978-83-01-19988-3  (pol.).