Ekofilozofia
Ekofilozofia, Ekozofia, Filozofia ekologiczna – zbiór niejednorodnych nurtów i stanowisk filozoficznych łączących perspektywę ekologiczną i filozoficzną.
Szczególnie wyraźne różnice oddzielają ujęcia scjentystyczne, będące filozoficzną nadbudową (czy pogłębieniem) nauk o środowisku, i niescjentystyczne, rozwijane odrębnie w ramach filozofii[1].
Stanowiska ekofilozoficzne wpisywane są w szerszą gałąź filozofii: filozofię środowiska. Mają duże znaczenie dla ekoetyki (działu etyki zajmującego się środowiskiem), oraz pewnych nurtów filozofii społecznej i politycznej, w szczególności ekofeminizmu.
Ujęcia niescjentystyczne[edytuj | edytuj kod]
Ujęcia niescjentystyczne ekofilozofii nie tworzą stanowiska o jednolitych podstawach, oprócz ogólnej, dominującej perspektywy ekocentrycznej, biocentycznej lub holistycznej. Rozumienie i zakres ekofilozofii znacząco różni się u poszczególnych autorów. Najbardziej znane ujęcia zaproponowali:
- Arne Næss, norweski filozof i alpinista, twórca terminu ekozofia i głębokiej ekologii[2],
- Félix Guattari,
- Henryk Skolimowski, którego koncepcję nazywa się dla odróżnienia eko-filozofią[3].
Eko-filozofia Henryka Skolimowskiego[edytuj | edytuj kod]
Ujęcia scjentystyczne[edytuj | edytuj kod]
Ekofilozofia w ujęciu scjentystycznym zajmuje się badaniem istoty i natury środowiska społeczno-przyrodniczego wraz z jego właściwościami ilościowymi i jakościowymi oraz dwustronnymi związkami przyczyno-skutkowymi pomiędzy środowiskiem a antroposferą.
Zasadniczą strukturę przedmiotową tej nauki stanowią zagadnienia:
- ogólnofilozoficzne związane z istotą i naturą środowiska społeczno-przyrodniczego, jego właściwościami ilościowymi i jakościowymi wraz z zachodzącymi w nich zmianami. Pogłębione rozważania w tym ujęciu stają się podstawą do oceny aktualnego stanu środowiska, jego przemian i wpływu na życie i zdrowie człowieka[4],
- antropologiczne dotyczące demografii, ontogenezy, migracji ludności, a także pozostałych zagadnień z tej dziedziny tj. nauka, technika, technologia, sztuka i religia[5],
- aksjologiczne będące wynikiem wartościowania ludzkiego życia i zdrowia. W ramach koncepcji ekofilozofii życie i zdrowie człowieka ujmowane jest jako wartość najwyższa, ale nie absolutna, natomiast środowisko społeczno-przyrodnicze stanowi wartość podstawową i dobro wspólne[6],
- edukacyjne traktujące o takim wychowaniu sozologicznym w rodzinie, szkole, środkach masowego przekazu, ośrodkach wiary i edukacji, które umożliwia kształtowanie wrażliwości na wartości środowiska społeczno-przyrodniczego[7].
W ujęciu praktycznym nurt ten umożliwia szeroko rozumiane zastosowanie nauki w ekosystemie.
W ujęciu teoretycznym natomiast ekofilozofia umożliwia poznanie ekosystemów o różnym poziomie złożoności.
Teoretyczne podstawy ekofilozofii[edytuj | edytuj kod]
Źródeł teoretycznych ekofilozofii upatrywać można w:
- filozofii ekologii, która ujmowana jest jako podstawowa teoria i metodologia ekologii[8],
- ekologii człowieka, która stanowi syntezę antropologii przyrodniczej, ekologii i nauk medycznych[9],
- ekologii humanistycznej, będącej analizą życia człowieka w jego aspekcie ludzkim i osobowym[10],
- ekologii głębokiej stanowiącej analizę zagadnień związanych z kryzysem i katastrofami ekologicznymi, a także z upadkiem wartości moralnych człowieka[11],
- filozofii kryzysu ekonomicznego, która stanowi syntezę zagadnień z zakresu etyki, prawa, polityk i ekonomii w odniesieniu do kryzysu ekologicznego[12],
- ujęciu systemowo informacyjnym ekorozwoju interpretowanym jako prognoza rozwoju człowieka i rozwoju zrównoważonego środowiska[13],
- praktycznej filozofii przyrody ujmującej szereg zagadnień praktycznych i bioetycznych z zakresu kryzysu ekologicznego[14][15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Hull 2010 ↓, s. 197.
- ↑ Alan Drengson, An Ecophilosophy Approach, the Deep Ecology Movement, and Diverse Ecosophies, „The Trumpeter: Journal of Ecosophy”, 14 (3), 1997.
- ↑ Andrzej Papuziński: Wokół eko-filozofii. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Henrykowi Skolimowskiemu dla uczczenia siedemdziesięciolecia urodzin. Bydgoszcz: Wydawn. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, 2001., 2001, s. 411. ISBN 83-7096-425-7.
- ↑ S. Zięba, Życie w aspekcie ekologicznym, Człowiek i przyroda (1995) Nr 2, s. 5-21
- ↑ N. Wolański, Rozwój biologiczny człowieka, WN PWN, Warszawa 2005
- ↑ Z. Piątek, Dylematy etyki środowiskowej, w: Ekofilozofia i bioetyka, s. 43-64
- ↑ Edukacja ekologiczna wobec współczesności i wyzwań przyszłości, Przyroda i Człowiek, Zeszyt Specjalny, Opole-Pokrzywna 1995
- ↑ Z. Hull, Filozofia ekologii jako nowa dziedzina filozofowania, TOP Kurier, Toruń 1996, s. 9-29
- ↑ N. Wolański (red.), Czynniki rozwoju człowieka. Wstęp do ekologii człowieka, PWN, Warszawa 1972
- ↑ K. Waloszczyk, Kryzys ekologiczny w świetle ekofilozofii, WPŁ, Łódź 1996, s. 228-241
- ↑ D. Kiełczewski, Wybrane nurty filozofii ekologicznej, WFUW, Białystok 1993, s. 5-32
- ↑ Z. Piątek, Filozoficzne korzenie kryzysu środowiskowego, w: Człowiek i środowisko, s. 43-50
- ↑ L. Michnowski, Czy regres człowieczeństwa? LTN, Warszawa 1999
- ↑ J. M. Dołęga, W kierunku ekofilozofii, w: Ekofilozofia i bioetyka, s. 19-25
- ↑ Józef M. Dołęga. „Problemy Ekorozwoju”. 1 (1), s. 17–22, 2006.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zbigniew Hull, Ekofilozofia a „filozofia zrównoważonego rozwoju”, „Studia Ecologiae et Bioethicae”, 8, 1, Instytut Ekologii i Bioetyki UKSW, 2010, s. 197–205, ISSN 1733-1218.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
Ecological philosophy (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].
