Esa-Pekka Salonen

Esa-Pekka Salonen
Data i miejsce urodzenia	30 czerwca 1958 ; Helsinki
Instrumenty	róg
Gatunki	muzyka poważna, neoromantyzm
Zawód	kompozytor, dyrygent, waltornista
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Esa-Pekka Salonen (ur. 30 czerwca 1958 w Helsinkach) – fiński kompozytor, dyrygent, waltornista. Od sezonu 2020/2021 jest dyrektorem muzycznym San Francisco Symphony.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Esa-Pekka Salonen urodził się 30 czerwca 1958 roku w Helsinkach^[1]. W latach 1973–1977 studiował grę na waltorni i kompozycję u Einojuhaniego Rautavaary (1928–2016) w Akademii Sibeliusa^[1]. Następnie studiował dyrygenturę u Jormy Panuli i uzyskał dyplom w 1980 roku^[1]. W trakcie studiów odbywał zagraniczne wyjazdy studialne w 1979 roku do Sieny, gdzie uczył się kompozycji u Franco Donatoniego (1927–2000), a w latach 1980 i 1981 do Neapolu, gdzie kształcił się pod kierunkiem Niccolò Castiglioniego (1932–1996)^[1].

W 1977 roku był współzałożycielem grupy Korvat auki (pol. „otwarte uszy”), która organizowała koncerty i seminaria na temat muzyki poważnej^[1]. W 1979 roku zadebiutował jako dyrygent z Orkiestrą Symfoniczną Fińskiego Radia^[1]. W 1981 roku wraz z dyrygentem Jukką-Pekką Saraste założył orkiestrę kameralną AVANTI!, która wykonywała utwory muzyki współczesnej^[1]. Od 1986 roku Salonen i Saraste organizowali własny festiwal muzyczny w Porvoo^[1].

W 1983 roku poprowadził po raz pierwszy orkiestrę londyńskich filharmoników w zastępstwie za Michaela Tilsona Thomasa^[1]. W latach 1984–1995 był pierwszym dyrygentem Orkiestry Symfonicznej Szwedzkiego Radia^[1]. W latach 1985–1995 dyrygował gościnnie orkiestrami filharmoników w Oslo i Londynie oraz w operze narodowej w Helsinkach i w Sztokholmie^[1]. Kawaler francuskiego Orderu Sztuki i Literatury (1998)^[2]. Odznaczony także medalem Pro Finlandia Orderu Lwa Finlandii^[2]. Od 2010 roku honorowy członek Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk^[2].

W latach 1992–2009 był dyrektorem muzycznym Los Angeles Philharmonic. Od 2008 do 2020 był pierwszym dyrygentem londyńskiej Philharmonia Orchestra. Brał udział w multimedialnych instalacjach RE-RITE i Universe of Sound, umożliwiających zwiedzającymi dyrygowanie i granie w orkiestrze poprzez projekcje audio i video^[3]. Współpracował nad utworzeniem aplikacji na iPad – The Orchestra^[3]^[4]. Od sezonu 2020/2021 Salonen jest dyrektorem muzycznym San Francisco Symphony.

Muzyka[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze kompozycje tworzył w stylu neo-romantycznym, m.in. utwór na fortepian i waltornię Hornmusic 1 (1976)^[1]. W 1980 roku napisał Koncert na saksofon altowy i orkiestrę wykorzystujący partie mówione – fragmenty twórczości Franza Kafki^[1]. Dalsze utwory są utrzymane w technice serialnej lub aleatorycznej, czasem wykorzystujące elektronikę^[1].

Wybrane dzieła[edytuj | edytuj kod]

Dorobek kompozytorski^[a]
Gatunek/zespół	Liczba	Dzieła
Solowe z orkiestrą	7	Concerto for Alto Saxophone and Orchestra (1980), Mimo II (1992), Mania (2002), Wing on Wing (2004), Piano Concerto (2007), Violin Concerto (2009), Cello Concerto (2016)
Orkiestrowe	9	Giro (1982), LA Variations (1996), Gambit (1998), Foreign Bodies (2001), Insomnia (2002), Stockholm Diarey (2004), Hellix (2005), Nyx (2011), Pollux (2018)
Muzyka na septet	3	Catch and Release (2006); z solistami: Five Images After Sappho (1999), Mania (2000)
Muzyka na duet-sekstet	6	Goodbye (1979), Prologue (1979), Meeting (1982), Second Meeting (1992), Memoria (2003), Homunculus (2007)
Solo	11	Yta I (1982), Yta II (1985), Yta III (1986), Yta IIb (1987), Concert étude (2000), Dichotomie (2000), Lachen verlernt (2002), Pentatonic Étude (2008), knock, breathe, shine (2010), Sisar (2012), Invenzione and Chorale
Elektroakustyczne	1	Baalal (1982)
Chór a capella	3	Two Songs from Kalender Röd (2000), Dona Nobis Pacem (2010), Iri da iri (2014)
Chóralne (z orkiestrą)	1	Karawane (2014)
Wokalne	1	Floof (Songs of Homeostatic Homer) (1988)
Taneczne	1	Mirage (2010)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Dorobek podany za stroną Music Sales Classical (stan na 2018 rok)^[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Salonen, Esa-Pekka. W: Ruth-Esther Hillila, Barbara Blanchard Hong: Historical Dictionary of the Music and Musicians of Finland. Greenwood Publishing Group, 1997, s. 360–361. ISBN 978-0-313-27728-3. [dostęp 2018-10-02]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Esa-Pekka Salonen. philharmonia.co.uk. [dostęp 2019-12-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-24)]. (ang.).
↑ ^a ^b About. [w:] esapekkasalonen.com [on-line]. esapekkasalonen.com. [dostęp 2018-10-03]. (ang.).
↑ The Orchestra. orchestra.touchpress.com. [dostęp 2018-10-03]. (ang.).
↑ Music Sales Classical: Esa-Pekka Salonen. musicsalesclassical.com. [dostęp 2018-10-03]. (ang.).

[6] Dorobek podany za stroną Music Sales Classical (stan na 2018 rok)^[5].

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Salonen, Esa-Pekka. W: Ruth-Esther Hillila, Barbara Blanchard Hong: Historical Dictionary of the Music and Musicians of Finland. Greenwood Publishing Group, 1997, s. 360–361. ISBN 978-0-313-27728-3. [dostęp 2018-10-02]. (ang.).

[philharmonia-2] Esa-Pekka Salonen. philharmonia.co.uk. [dostęp 2019-12-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-24)]. (ang.).

[:2-3] About. [w:] esapekkasalonen.com [on-line]. esapekkasalonen.com. [dostęp 2018-10-03]. (ang.).

[:3-4] The Orchestra. orchestra.touchpress.com. [dostęp 2018-10-03]. (ang.).

[:1-5] Music Sales Classical: Esa-Pekka Salonen. musicsalesclassical.com. [dostęp 2018-10-03]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]