Getto w Grodzisku Mazowieckim
Getto w Grodzisku Mazowieckim, getto grodziskie – getto żydowskie, które istniało w Grodzisku Mazowieckim w latach 1940–1941, na terenie ograniczonym ulicami: Joselewicza, 11 Listopada, Piłsudskiego, Legionów i Limanowskiego[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Getto w Grodzisku Mazowieckim utworzone zostało wraz z dniem 1 grudnia 1940 roku. 25 stycznia 1941 roku Judenrat z Grodziska otrzymał polecenie przyjęcia uchodźców z okolicznych miejscowości w tym: Brwinowa, Milanówka, Nadarzyna i Podkowy Leśnej (około 1200 osób), do grodziskiego getta zwieziono też wysiedleńców z terytorium Wielkopolski. Szacuje się, że przed likwidacją grodziskiego getta mogło w nim przebywać nawet 6 tysięcy osób[2].
Grodziskie getto zlikwidowano oficjalnie w dniach 10–14 lutego 1941 roku[1]. Mieszkańcy getta zostali wywiezieni z Grodziska Mazowieckiego do Warszawy, skąd trafili do obozów zagłady, m.in. tego w Treblince[3]. W getcie grodziskim pozostawiono jeszcze niewielką ilość żydowskich rzemieślników, których z czasem też przesiedlono do getta warszawskiego[2][4].
Judenrat[edytuj | edytuj kod]
Niemcy powierzyli administrowanie gettem Radzie Żydowskiej (Judenrat), w skład której weszli[1]:
- Chaim Jakubowicz — przewodniczący
- Lejba Alefrant
- Mendel Goldfarb
- Bernard Kampelmacher[5]
- Fiszel Płachta
- Wolf Szerpski
- Abram Szulmanstal
- Icek Zyman
Warunki życia w getcie[edytuj | edytuj kod]
Nasze miasteczko zostało dosłownie zamienione w dolinę łez. Ciągnęły całe sznury żydowskiej biedy. Ktoś z resztką bielizny, ktoś z porąbanymi sprzętami domowymi na rozpałkę, inni z chorym, starym ojcem albo żoną i małymi dziećmi. Panika w mieście jest nie do opisania
Warunki życia w getcie były trudne. Żydzi zmuszani byli do pracy przymusowej na rzecz okupanta, ponadto w getcie panował ścisk, rozprzestrzeniały się choroby, panował głód i brakowało żywności. Dzięki staraniom administracji getta, udało się uruchomić jadłodajnię oraz izbę starców i chorych[1].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 2013 roku, w 72 rocznicę likwidacji grodziskiego getta, odbyła się uroczystość pod tytułem „Wspomnienie o grodziskich Żydach”[3]. W 2016 roku w 75 rocznicę likwidacji getta odsłonięto pomnik ku pamięci żydowskiej społeczności miasta[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Getto w Grodzisku Mazowieckim | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2022-09-03].
- ↑ a b Józef Kaźmierski, Dzieje Grodziska Mazowieckiego, 1989, ISBN 83-220-0369-2.
- ↑ a b Grodzisk nadal pamięta. 72 lata od likwidacji getta, „Gazeta Wyborcza”, 10 lutego 2013.
- ↑ Piotr Strzemieczny, Żydowski ślad Grodziska Mazowieckiego, Taurus Edukacja i Kultura, 2020, ISBN 978-83-64854-16-3.
- ↑ Bernard (Berisz) Kampelmacher [online], Żydowski Instytut Historyczny [dostęp 2022-09-03] (pol.).
- ↑ 24, Odsłonięto pomnik ku pamięci grodziskich Żydów [online], WPR24.pl, 17 lutego 2016 [dostęp 2022-09-03] (pol.).