Gmach Państwowego Banku Rolnego w Krakowie
 nr rej. A–1517/M z 7 czerwca 2019[1]
| |
,_8_Dunajewskiego_street,_Krakow,_Poland.jpg) Widok z północnego wschodu (2018) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy |
1938 |
| Ukończenie budowy |
1951 |
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
 50°03′56,25″N 19°56′05,42″E/50,065625 19,934839
| |
Gmach Państwowego Banku Rolnego – budynek, znajdujący się w Krakowie w dzielnicy I, przy ul. Dunajewskiego 8 na rogu ul. Garbarskiej 2, na Piasku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Gmach został wzniesiony na trapezoidalnej działce w miejscu wyburzonego XIX-wiecznego neogotyckiego Hotelu Krakowskiego. Projekt budynku wykonał w 1938 architekt Wacław Krzyżanowski[2], który został wybrany w drodze konkursu zamkniętego[2]. Budowę rozpoczęto w tym samym roku. W czasie II wojny światowej budynek miał być przebudowany na hotel[2]. 9 października 1948 Państwowy Bank Rolny rozpoczął urzędowanie w gmachu, ale prace wykończeniowe trwały jeszcze do 1951[3]. Pierwotnie gmach miał być wyższy o jedną kondygnację, lecz został obniżony podczas niemieckiej okupacji[2]. Po wojnie prace kontynuowano pod kierunkiem Wacława Krzyżanowskiego[2].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Jest przykładem architektury modernistycznej końca lat 30. XX wieku, gdzie funkcjonalizm połączono z luksusowymi materiałami wykończeniowymi oraz monumentalnym, nowym klasycyzmem. Gmach łączy w sobie funkcję mieszkalną[2] i biurową, z wydzieloną częścią bankową[2]. Wzniesiono go w konstrukcji mieszanej: w dolnych partiach od poziomu suteren do pierwszego piętra zastosowano żelbet, powyżej przeważa lekki, żelazny szkielet. Założenie podzielono na dwie części: przednią, dwukondygnacyjną z pomieszczeniami bankowymi oraz tylną w formie wieżowca z biurami w parterze oraz mieszkaniami na wyższych piętrach. Fasada części mieszkalnej wygina się łukowo, a jej centralna partia posiada na całej wysokości prześwit podzielony monumentalnymi, smukłymi filarami. W budynku zaprojektowano mieszkania o zróżnicowanym standardzie: od kawalerskich po pięciopokojowe ze służbówkami. W części bankowej wyróżnikiem jest wstęgowy układ okien bocznych elewacji. W obu partiach widoczne są odniesienia do tradycji klasycznej: wejście do banku ujęto w portyk z wielkim porządkiem filarów, dźwigających niepełne belkowanie z trójdzielnym architrawem. Wrażenie klasycyzowania wzmacnia rytm filarów w prześwicie oraz wydatne gzymsy zwieńczające wieżowiec. Starannie wykończono elewacje budynku, które pierwotnie posiadały kwadratowe i prostokątne podziały, obecnie zachowane jedynie w partii mieszkalnej. Wnętrza banku posiadają reprezentacyjny charakter. Szerokie schody prowadzą do foyer, za którym znajduje się obszerna sala bankowa nakryta żelbetowo-szklanym stropem z kasetonami. Wzdłuż ściany, naprzeciwko wejścia umieszczono kolumnadę stanowiącą tło dla stanowisk operacyjnych, natomiast z drugiej strony znajdują się półkoliste schody z chromowanymi balustradami w konwencji art déco. Sala operacyjna udekorowana jest wielobarwnymi materiałami okładzinowymi[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2021-12-18].
- ↑ a b c d e f g Małgorzata Włodarczyk: Modernizm 1956-1970 w Krakowie. Dziedzictwo. Przykłady. Uwarunkowania. Kraków: Stowarzyszenie Architektów Polskich SARP Oddział Kraków, 2019, s. 39. ISBN 978-83-65398-12-3.
- ↑ a b Aneta Borowik: Państwowy Bank Rolny. szlakmodernizmu.pl. [dostęp 2018-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-06)].
Źródła[edytuj | edytuj kod]
- Praca zbiorowa: Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce. Kraków, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków Warszawa 2007, ISBN 978-83-9229-8-1
- Praca zbiorowa Encyklopedia Krakowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000, ISBN 83-01-13325-2