Gwara piwniczańska

Gwara piwniczańska
Obszar	okolice Piwnicznej-Zdroju
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
	Języki indoeuropejskie; Języki słowiańskie; Języki zachodniosłowiańskie; Języki lechickie; Język polski; Dialekt małopolski; Pas Pogórza; Gwara piwniczańska;
	Występowanie
	; Mapa zasięgu gwary piwniczańskiej
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Zobacz też: język, języki świata
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Gwara piwniczańska, gwara Górali Nadpopradzkich, gwara Czarnych Górali – gwara pasa Pogórza dialektu małopolskiego języka polskiego. Posługują się nią rdzenni mieszkańcy okolic Piwnicznej-Zdroju – górale nadpopradzcy (Czarni Górale).

Klasyfikacja[edytuj | edytuj kod]

Zaliczana jest do gwar pasa Pogórza (inne nazwy: pas karpacko-podgórski, pas góralsko-lachowski^[1], dialektu małopolskiego języka polskiego^[2].

Zasięg tej gwary według prof. dr. hab. Józefa Kąsia pokrywa się z etnograficznym zasięgiem Górali Nadpopradzkich^[3]. Prof. dr hab. Eugeniusz Pawłowski, wyznaczając południową granicę gwary podegrodzkiej, w regionie Piwnicznej-Zdroju tutejszej gwarze pozostawił jedynie miasto Piwniczną-Zdrój oraz wieś Łomnicę-Zdrój^[4].

W gwarze piwniczańskiej występują takie zjawiska fonetyczne jak^[3]:

mazurzenie;
udźwięcznienie międzywyrazowe;
występowanie samogłosek pochylonych:
- a pochylone, realizowane jako o;
- o pochylone, realizowane jako ů – dźwięk pośredni pomiędzy o i u;
- e pochylone, realizowane jako y, występuje zarówno po samogłoskach twardych, jak i miękkich;
rezonans nosowy:
- w pozycji śródgłosowej:
  - przed spółgłoską zwartą. W tej pozycji występują grupy y+N i o+N.;
  - przed spółgłoską szczelinową. W tej pozycji występuje rezonans nosowy synchroniczny.;
- w pozycji wygłosowej:
  - odpowiednik ogólnopolskiego ę:
    - -e w 1. os. l. poj. czasu teraźniejszego;
    - -e w bierniku l. poj. rzeczowników rodzaju żeńskiego;
  - odpowiednik ogólnopolskiego ą:
    - -õ || -o w 3. os. lm czasu teraźniejszego;
    - -o w bierniku l. poj. przymiotników, liczebników, zaimków rodzaju żeńskiego;
    - -o w narzędniku l. poj. rzeczowników, przymiotników, liczebników i zaimków rodzaju żeńskiego;
występowanie spółgłosek protetycznych:
- labializacja;
- przydech (rzadki);
- prejotacja;
przejście wygłosowego -χ w -f || -k. Zachodzi to w:
- w wygłosie rdzeni;
- końcówkach fleksyjnych:
  - w końcówce -ach w Miejscowniku l. mn. rzeczowników;
  - w końcówce -ych (|| -ich) w Dopełniaczu i Miejscowniku l. mn. przymiotników, zaimków itd.;
  - w końcówce 1. os. l. poj. czasu przeszłego;
- w partykule ńek (niech);
przejście -χ w -k w określonych grupach spółgłoskowych, np. krzest, krzon;

↑ EugeniuszE. Pawłowski EugeniuszE., Podział gwar małopolskich na tle wzajemnych wpływów gwarowych oraz nowych tendencji językowych, [w:] Rozprawy Komisji Językowej, t. 6, Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, 1966, s. 191-202, ISSN 0084-2990 (pol.).
↑ StanisławS. Urbańczyk StanisławS., Zarys dialektologii polskiej, wyd. 3, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968, OCLC 462905341 (pol.).
↑ ^a ^b JózefJ. Kąś JózefJ., Gwara, ciekawostki gwarowe w regionach, [w:] Górale nadpopradzcy [online], etnozagroda.pl (pol.).
↑ EugeniuszE. Pawłowski EugeniuszE., Gwara podegrodzka wraz z próbą wyznaczenia południowo-zachodniej granicy gwar sądeckich, Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1955, OCLC 750528927 (pol.).

Krystyna Dulak-Kulej: Słownik Jaguliny. Naskif łojców mowa. Piwniczna-Zdrój: Towarzystwo Miłośników Piwnicznej, 2015. ISBN 978-83-943224-0-3. OCLC 944115047. (pol.).
Wanda Łomnicka-Dulak: Matusine słówecka. słownik gwary górali nadpopradzkich. Piwniczna-Zdrój: Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, 2005. ISBN 83-923234-2-4. OCLC 749678086. (pol.).
Wanda Łomnicka-Dulak: Nadpopradzka dawność. gwara i kultura Górali z okolic Piwnicznej. Piwniczna-Zdrój – Nowy Sącz: Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ Instytucja Kultury Województwa Małopolskiego, 2018. ISBN 978-83-63341-39-8. (pol.).