Harmense
| Podobóz Auschwitz-Birkenau | |
| Odpowiedzialny | |
|---|---|
| Rozpoczęcie działalności |
8 grudnia 1941 |
| Zakończenie działalności |
styczeń 1945 |
| Terytorium |
Polska pod okupacją niemiecką (terytorium anektowane przez III Rzeszę) |
| Miejsce | |
| Narodowość więźniów |
głównie Polacy |
| Komendanci |
SS‑Unterscharführer Bernhard Glaue |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Oświęcim  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu oświęcimskiego  | |
 50°01′13,3032″N 19°09′34,1456″E/50,020362 19,159485
| |
Harmense (niem. Geflügelfarm Harmense) – niemiecki nazistowski podobóz Auschwitz-Birkenau, zlokalizowany w Harmężach.
Przed powstaniem[edytuj | edytuj kod]
Powstanie podobozu poprzedziły wysiedlenia Polaków z terenu wsi wiosną 1941. Władze obozowe postanowiły tam założyć farmę hodowlaną. Początkowo przywożono tam więźniów z obozu macierzystego (w celu przystosowania miejscowości na cele rolnicze) oraz prochy z krematorium, które służyły do wyrównywania dna stawów rybnych i utwardzania bagna[1].
Historia podobozu[edytuj | edytuj kod]
Osobny podobóz został założony 8 grudnia 1941, wtedy to do dworku wysiedlonego właściciela majątku ziemskiego przywieziono ok. 50 więźniów, w większości Polaków. Zatrudniono ich przy hodowli drobiu, królików i ryb[2] w majątku o powierzchni 286 hektarów[3]. Kolejna grupa ponad 30 więźniarek trafiła do Harmężów w czerwcu 1942. Umieszczono je w dworku, natomiast mężczyzn przeniesiono do dwóch innych budynków na terenie wsi[2].
17 lipca 1942 podobóz wizytował Heinrich Himmler[3]. Przed wizytą, jak i po niej, w podobozie doszło do licznych zmian: więźniów podzielono na cztery komanda: gospodarcze, hodowli drobiu, królików i ryb. Jednocześnie cały czas na terenie wsi pracowali więźniowie przywożeni z macierzystego obozu wraz z prochami spalonych ofiar. Wykonywali oni najcięższe prace[1].
Pod koniec lata 1943 wszystkich mężczyzn wraz z dotychczasowym komendantem przeniesiono do Wirtschaftshof Budy, podobóz stał się więc wyłącznie żeński[3]. Wśród więźniarek znajdowały się Polki, Żydówki ze Słowacji oraz Niemki[1]. Do ich zadań należało: czyszczenie kurników, przygotowywanie karmy dla kur, opieka nad kaczkami, indykami i gęsiami oraz hodowanie królików rasy angora na wełnę. Warunki bytowe w obozie były lepsze niż w macierzystym, łatwiej było zdobyć dodatkową żywność[2].
18 stycznia 1945 miała miejsce ewakuacja obozu. Więźniarki pieszo dotarły do Wodzisławia Śląskiego, skąd pociągami przewieziono je do KL Bergen-Belsen. Wyposażenie obozu z paroma więźniarkami trafiło do KL Ravensbrück[3].
Jednym z najbardziej znanych więźniów podobozu był Tadeusz Borowski, który poświęcił mu opowiadanie „Dzień na Harmenzach”[1].
Pozostałości[edytuj | edytuj kod]
Budynek, w którym mieszkali więźniowie, dziś jest Szkołą Podstawową im. Św. Maksymiliana Marii Kolbego, w samej miejscowości przetrwały również dwa ceglane kurniki[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Adam Cyra, Historia i pozostałości po podobozie w Harmężach – Wprawnym Okiem Historyka [online] [dostęp 2023-03-12] (pol.).
- ↑ a b c Harmense / Podobozy / Historia / Auschwitz-Birkenau [online], www.auschwitz.org [dostęp 2023-03-12].
- ↑ a b c d Geoffrey Megargee: Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945. Bloomington: Indiana University Press, 2009, s. 250-252. ISBN 978-0-253-35328-3.