Hełmówka pniakowa
_K%C3%BChner_329678.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
hełmówka pniakowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Galerina triscopa (Fr.) Kühner Sydowia 11(1-6): 449 (1958) [1957] | |
_K%C3%BChner_204842.jpg)
Hełmówka pniakowa (Galerina triscopa (Fr.) Kühner – gatunek grzybów należący do rodziny podziemniczkowatych (Hymenogastraceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Galerina, Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1857 roku Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus triscopus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1935 roku Robert Kühner[1].
- Agaricus triscopus Fr. 1857
- Galera triscopa (Fr.) Quél. 1886
- Galera triscopus (Fr.) Quél. 1886
- Galerina triscopa f. longicystis A.H. Sm. & Singer 1958
- Galerina triscopa f. telamonioides Curti & Musumeci 2011
- Galerina triscopa var. tetrascopa A.H. Sm. & Singer 1964
- Naucoria triscopa (Fr.) Quél. 1880
- Naucoria triscopus (Fr.) Quél. 1880
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 0,3–1,2 cm, u młodych owocników ostro stożkowaty, potem coraz szerszy, na koniec wypukły, zawsze z ostrym garbkiem. Jest higrofaniczny. W stanie wilgotnym powierzchnia cynamonowobrązowa do rdzawobrązowej i prążkowana aż do wierzchołka od przeświecających blaszek, w stanie suchym ochrowobrązowa, gładka[4].
Przyrośnięte, szerokie, początkowo płowożółte, potem od zarodników stają się rdzawobrązowe[4].
Wysokość 1–3 cm, grubość 1 mm, rurkowaty, często wygięty. Powierzchnia czerwonobrązowa, jaśniejąca ku górze. Górą oprószona, dołem z nielicznymi włókienkami będącymi pozostałością osłony[4].
Cienki, bez wyraźnego zapachu i smaku[4].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników rdzawobrązowy. Zarodniki 6,5–8,5 × 3,5–5,5 µm; elipsoidalne, nieco bocznie spłaszczone, z małą łysinką, o szorstkiej powierzchni. Cheilocystydy 28–45 × 6–7.5 µm, hialinowe, cienkościenne, gładkie, liczne, o kształcie od cylindrycznego do brzuchatego, o końcach obłych lub zaopatrzonych w nieco zaostrzony kończyk o szerokości 3-6 µm. Pleurocystyd brak[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Hełmówka pniakowa występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i w Europie[5]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano liczne stanowiska[3]. Nowsze i liczne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[6]. Znajduje się jednak na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7].
Saprotrof. Owocniki wyrastają w lasach iglastych i mieszanych od maja do listopada[3], w grupach na starym murszejącym drewnie iglastym (zwłaszcza świerkowym), rzadziej liściastym, a także na torfie[4].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Identyfikacja licznych gatunków hełmówek zazwyczaj wymaga analizy mikroskopowej. Hełmówka pniakowa jednak dzięki występowaniu na drewnie iglastym i kapeluszowi z ostrym garbkiem kapeluszem jest łatwa do odróżnienia od innych hełmówek. Mikroskopowo charakterystyczne są dla niej małe i szorstkie zarodniki[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2019-03-26] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2019-03-26] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1
- ↑ a b c d e f g R. Watling, N.M. Gregory, P.D. Orton, British Fungus Flora. Agarics and Boleti. 7. Cortinariaceae p.p.: Galerina, Gymnopilus, Leucocortinarius, Phaeocollybia, Phaeogalera, Phaeolepiota, Phaeomarasmius, Pleuroflammula, Rosites & Stagnicola, 1993, s.43
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2019-03-26].
- ↑ Nowe stanowiska hełmówki pniakowej w Polsce. [dostęp 2019-03-26].
- ↑ Zbigniew Mirek, Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006, ISBN 83-89648-38-5.