Hrabstwo
Hrabstwo – jednostka podziału administracyjnego[1], najczęściej odpowiadającą polskiemu powiatowi. Podział terytorialny na hrabstwa przetrwał do dziś w krajach anglosaskich, m.in. w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Stanach Zjednoczonych (ang. county) i na Węgrzech (komitat – węg. megye).
W państwie Franków od czasów Merowingów oraz w średniowieczu w państwach Europy Zachodniej terytorialna jednostka administracyjna podległa hrabiemu (łac. comes, fr. comte, niem. Graf). W okresie feudalizmu we Francji oraz Niemczech hrabstwa uniezależniły się stanowiąc odrębne państwa.
Historia
Początkowo hrabia sprawował władzę tylko militarną, jako lokalny dowódca i zwołujący pospolite ruszenie, później był także przedstawicielem króla lub cesarza w sprawach sądowych, skarbowych i administracyjnych. System podziału na hrabstwa przyjął się we wszystkich krajach podległych Świętemu Cesarstwu Rzymskiemu, a po inwazji Normanów także w Anglii, Wielkiej Brytanii i innych krajach anglosaskich.
Hrabstwa leżące na rubieżach cesarstwa pełniące szczególną rolę, zwłaszcza militarną, nazywane były marchiami, a ich zwierzchnik nosił tytuł margrabiego, tj. hrabiego marchii, wyższy rangą od zwykłego hrabiego.
W okresie rozdrobnienia dzielnicowego wiele hrabstw, a prawie wszystkie marchie cesarstwa uzyskały częściową lub pełną suwerenność. Od XV w. hrabstwem zaczęto nazywać także dobra posiadane przez hrabiego, niezależnie od dawnych podziałów administracyjnych.
W Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w której stan szlachecki był równy w prawach, nie rozwinęła się drabina feudalna, zarówno tytuły hrabiowskie jak i w następstwie tego – hrabstwa – były rzadkością. Wyjątek stanowiło Wielkie Księstwo Litewskie, w którym w XVIII wieku rozwinęły się liczne hrabstwa, czyli zorganizowane dominia magnackie. Co ciekawe, nazwę taką nosiły nawet majątki książęce, np. hrabstwo rakowskie ks. Sanguszków[2] czy hrabstwa kojdanowskie i mirskie ks. Radziwiłłów. Były też hrabstwa ilskie[3] i iwienieckie - Sołłohubów (utworzone przez podskarbiego wielkiego litewskiego Sołłohuba), gieranońskie Gasztoldów, Chodkiewiczów w Hłusku, w Bychowie, w Lachowiczach.
Stany Zjednoczone
48 z 50 stanów USA dzieli się na hrabstwa[a], chociaż nigdy nie istniał tam urząd hrabiego, przynajmniej od chwili uzyskania niepodległości[potrzebny przypis]. Dwa wyjątki to Alaska i Luizjana; w Luizjanie bezpośrednim odpowiednikiem hrabstwa jest parafia cywilna (ang. parish), na Alasce odpowiednik nie istnieje – części stanu należą do tzw. boroughs ("okręgi" lub "miejscowości"), jednak większość powierzchni nie ma administracji lokalnej. Zasady powstawania, likwidowania, dzielenia i łączenia hrabstw są ustalane przez poszczególne parlamenty stanowe, podobnie jak i zakres ich kompetencji.
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Polonia amerykańska tłumaczy to słowo jako powiat (np. artykuł Powiat Cook grozi zwolnieniami pracowników, Dziennik Związkowy z 10.2.2016 [dostęp: 9.11.2016])
Przypisy
- ↑ Hrabstwo w encyklopedii WIEM
- ↑ Raków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 508.
- ↑ Ilia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 258.