Jan Dziędziora

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Dziędziora
Data i miejsce urodzenia

21 marca 1926
Kraków

Data i miejsce śmierci

12 marca 1987
Warszawa

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

Dziedzina sztuki

malarstwo

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1943–1989)

Jan Dziędziora (ur. 21 marca 1926 w Krakowie, zm. 12 marca 1987 w Warszawie[1]) – polski malarz, pedagog. Jeden z inicjatorów i organizatorów (obok Marka Oberländera, Jacka Sienickiego i Elżbiety Grabskiej-Wallis) Ogólnopolskiej Wystawy Młodej Plastyki Arsenał w 1955[2]. Laureat Nagrody im. Jana Cybisa i Nagrody Solidarności w 1982 roku[3]. Malował obrazy o charakterze egzystencjalnym, na pograniczu figuracji i abstrakcji. Podejmował temat pracy w cyklu „Asfalciarze”, przedstawienia figury ludzkiej w cyklu „Zbity”[4], a także „Postać Milcząca”[5] oraz pejzażu w gwaszach[6]

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 21 marca 1926 w Krakowie w rodzinie kolejarskiej (matka Barbara z domu Szelegieniec, ojciec Franciszek). Był najmłodszym z czwórki dzieci. Jego długoletnią towarzyszką życia była Maryna Tyszkiewicz (1933 – 2019)[4], malarka zajmująca się tkaniną artystyczna i pedagog, z którą wspólnie wychowywał jej dwóch synów.

Okres wojny[edytuj | edytuj kod]

W okresie II wojny światowej wraz z rodziną był zaangażowany w działalność konspiracyjną. Jako siedemnastolatek trafił do oddziału działającego w powiecie pińczowskim i na Podkarpaciu. W czasie jednej z potyczek został ranny, był odznaczony Krzyżem Walecznych[7][a]. Służył w Armii Krajowej, w Zgrupowaniu "Żelbet".

Studia[edytuj | edytuj kod]

Po wojnie studiował krótko w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni kolorysty Zygmunta Radnickiego), w latach 1946-1951 w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, pod kierunkiem Aleksandra Rafałowskiego[3]. W 1955 był jednym z organizatorów Ogólnopolskiej Wystawy Młodej Plastyki „Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi”, tzw. "Arsenału"[8]. W kolejnych latach wystawiał rzadko, pozostając poza głównym nurtem życia kulturalnego. W latach 1980-1985 został wykładowcą warszawskiej ASP, w latach 80. angażował się w niezależny ruch wystawienniczy.

W 1975 otrzymał Nagrodę im. Jana Cybisa[9].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W życiorysie dołączonym do podania o stypendium z 20 V 1947 pisał:„ (…) Od szóstego roku życia wyjechałem wraz z rodzicami do Warszawy. Tutaj uczęszczałem do szkoły powszechnej i w 1939 zdałem egzamin wstępny do gimnazjum. Po śmierci matki w 1942 wyjechałem do Krakowa. Tutaj został aresztowany przez Niemców mój ojciec i osadzony w obozie koncentracyjnym Mauthausen. Po tym wypadku wstąpiłem do oddziału partyzantów AK na terenie powiatu Pińczowskiego a potem na Podkarpaciu. W czasie tym byłem ranny w czasie jednej z akcji i odznaczony Krzyżem Walecznych. W „lesie” trwałem około 10 miesięcy, do czasu wyzwolenia Polski„. W ankiecie personalnej z 1 VI 1951 wspomina nazwę oddziału „Odwet” i nazwisko dowódcy „puł. Marecki” (chodzi być może o Władysława Mareckiego, cichociemnego dowodzącego 3 kompanią 106 Dywizji Piechoty AK). Archiwum ASP w Warszawie, teczka nr 406.)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dziędziora Jan, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-03-30].
  2. ↑ Jan Dziędziora – Życie i twórczość [online], Culture.pl [dostęp 2021-03-30] (pol.).
  3. ↑ a b Jan DZIĘDZIORA [online], artinfo.pl [dostęp 2021-03-30].
  4. ↑ a b Jan Dziędziora „Figura i pejzaż” – Okręg Warszawski Związku Polskich Artystów Plastyków [online] [dostęp 2021-03-30] (pol.).
  5. ↑ Postać Milcząca w Galerii Browarna w Łowiczu [online], www.lowiczturystyczny.eu [dostęp 2021-03-30].
  6. ↑ Paweł Smoleński, Jan Dziędziora, malarz, który nie chciał być sławny. W jego pracowni obrazy stały odwrócone do ściany [online], Gazeta Wyborcza [dostęp 2021-03-30].
  7. ↑ Obraz stworzony na kamieniu? Niezwykłe prace Jana Dziędziora w „Domu Praczki” [online], Radio Kielce [dostęp 2021-03-30] (pol.).
  8. ↑ Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Jan Dziędziora, Posiłek [online], nigdywiecej.artmuseum.pl [dostęp 2021-03-30] (pol.).
  9. ↑ Culture.pl: NAGRODA IM. JANA CYBISA. Instytut Adama Mickiewicza, 2008/08/10. [dostęp 2015-10-06]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jacek Sempoliński, wstęp do kat. "Wystawa Jana Dziędziory laureata nagrody im. Jana Cybisa w roku 1975, Dom Artysty Plastyka, Warszawa, XII 1975 - I 1976
  • Jan Dziędziora, (tekst opublikowany bez nazwiska autora), Credo [w:] Anna Trojanowska, Sztuka a egzystencja, „Studia Estetyczne” 1977, t. 13, s. 163–166 (przedruk w: Co po Cybisie, pod redakcją Michała Jachuły i Małgorzaty Jurkiewicz, kat. wystawy, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, 2018, s. 37 ISBN 978-83-64714-70-2, https://zacheta.art.pl/public/upload/mediateka/pdf/5bd311226a3d0.pdf)
  • Wiktor Woroszylski, Z dziennika konsumenta kultury, "Więź", 1976, nr 5, s.160
  • Jan Dziędziora Notatki 1961 - 1987, "Szkice", 1987, nr 6, s.8 (przedruk w: Jan Dziędziora,1926-1987: malarstwo, rysunek, redakcja Katarzyna Kasprzak-Stamm, kat. wystawy, Narodowa Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa, 1994. ISBN 83-86277-00-9
  • Czesław Orzech (Jacek Antoni Zieliński), Piaskarze i asfalciarze, wprowadzenie w malarstwo Jana Dziędziory (1926 - 1987), "Szkice", 1987, nr 6, s.5
  • Wiktor Woroszylski, Ze wszystkim co jego, "Więź", 1987, nr 6, s.140
  • Dorota Jarecka, Obraz nieskończony (o rysunkach Jana Dziędziory), "Res Publica", 1989, nr 4, s.147
  • Jan Dziędziora,1926-1987: malarstwo, rysunek, redakcja Katarzyna Kasprzak, kat. wystawy, Narodowa Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa, 1994. ISBN 83-86277-00-9
  • Jacek Królak, Jan Dziędziora, rubryka „Dziennik Oka”, „Res Publica” nr 2 z 02.1994
  • Andrzej Pieńkos, Malarz przypomniany, „Gazeta Wyborcza”, nr 56, z 8.03.1994
  • Bogusław Deptuła, Postać milcząca, „Tygodnik Powszechny” nr 15, z dn. 10.04.1994
  • Krystyna Czerni, Obrona Arsenału, „Tygodnik Powszechny”, nr 15, z dn. 10.04.1994
  • Małgorzata Kitowska-Łysiak, Czy Artur Nacht Samborski miał spadkobierców, [w:] „Porta Aurea” Rocznik Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego nr 4, 1995 https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/porta_aurea1995/0007/scroll
  • Jan Dziędziora: ostatnie cykle prac 1980-1987 "Postać milcząca" i "Zbity", kat. wystawy, Galeria Krypta u Pijarów, Galeria In Spe; (tekst: Joanna Stasiak), Kraków 1999 ISBN 83-911337-6-1
  • AN, Pośmiertna premiera, „Dziennik Polski” nr 286, z dn. 8.12.99
  • Powrót do miasta rodzinnego, Notatki, „Tygodnik Powszechny” nr.1 z dn. 2.01.2000
  • Jacek Antoni Zieliński, Warszawski sybirak (o Janie Dziędziorze), „Arkusz” nr 10, 2000 http://www.gladykowski.com/dziedziora/warszawski_sybirak.html
  • Jan Dziędziora : malarstwo i rysunek, kat. wystawy Galeria Oficyna Malarska, Warszawa, opracowanie Maria Tyszkiewicz i Jacek Gładykowski; Stowarzyszenie Wspierania Malarstwa Współczesnego im. Barbary Ostrowskiej, 2007. ISBN 978-83-923917-5-3
  • Jan Dziędziora (1926 – 1987) figura i pejzaż, pod redakcją Katarzyny Kasprzak Stamm, kat. wystawy w Galerii Lufcik, Dom Artysty Plastyka, Mazowiecka Warszawa 2017.
  • Jan Dziędziora. Postać milcząca, pod redakcją Andrzeja Biernackiego, kat. wystawy w Galerii Browarna w Łowiczu, 2018
  • Andrzej Biernacki, Jan Dziędziora, rubryka „Dossier”, „Arteon”, maj 2018
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Dziędziora&oldid=72125611”