Janowski (herb szlachecki)
Janowski (Janewitz, Jannewitz, Janwicz, Bawola Głowa odmienny, Wieniawa odmienny) – kaszubski herb szlachecki, według Przemysława Pragerta odmiana herbu Wieniawa bądź Bawola Głowa.
Opis herbu[edytuj | edytuj kod]
Herb znany przynajmniej w czterech wariantach. Opisy z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego[1]:
Janowski I (Janewitz, Jannewitz, Janwicz, Bawola Głowa odmienny, Wieniawa odmienny): W polu czerwonym głowa bawola czarna, z pierścieniem złotym (także srebrnym) w nozdrzach. Klejnot: nad hełmem bez korony pięć piór cietrzewich (bądź czaplich) czarnych: trzy z prawej, dwa z lewej. Labry czarne, podbite czerwienią (bądź odwrotnie).
Janowski Ia (Janewitz, Jannewitz, Janwicz, Janwitz, Bawola Głowa odmienny, albo Wieniawa odmienny): Pole błękitne, pierścień srebrny, w klejnocie ogon koguci czarny (po pięć piór na stronę), labry podbite błękitnym.
Janowski Ib (Janewitz, Jannewitz, Jannewitz, Jannewyz, Janwicz, Janwitz, Bawola Głowa odmienny albo Wieniawa odmienny): Pole srebrne, klejnot w koronie, która dodatkowo na zawoju czarno-srebrnym, klejnotem jest ogon cietrzewi czarny.
Janowski Ic (Jannewitz): Barwy nieznane, godłem jest głowa bawola w prawo, z szyją, wychodząca z lewej strony tarczy, z wywieszonym językiem. Klejnot w koronie: pióra prawdopodobnie czaple, trzy z prawej, dwa z lewej.
Najwcześniejsze wzmianki[edytuj | edytuj kod]
Wariant podstawowy najwcześniej pojawił się na mapie Pomorza Lubinusa z 1618 (ale bez barw i w klejnocie trzy pióra strusie). Herb ten wymieniają także Bagmihl (Pommersches Wappenbuch), Ledebur (Adelslexikon der preussichen Monarchie von...) oraz Nowy Siebmacher. Wariant Ia znany jest Siebmacherowi i Bagmihlowi, wariant Ib przytacza Dzięcielski (Rodzina von Jannewitz), zaś Ic ∼ Bagmihl (jest to wizerunek z pieczęci Paula Jannewitza z 1574).
Rodzina Janowskich[edytuj | edytuj kod]
Istniało ponad dwadzieścia rodzin szlacheckich tego nazwiska, z czego kilka na Pomorzu i Kaszubach. Herbu własnego z głową bawołu używała rodzina Janowskich z ziemi lęborskiej, wywodząca się ze wsi Janowice. Protoplastą rodu mógł być wzmiankowany w 1284 Stefan z Jenowic. Kolejne wzmianki o członkach rodu pochodzą z lat 1286 (Cotzat von Janevitz), 1300 (Jaśko z Janowic), 1354 (Wierzchosław i Jaśko z Janowic w Kębłowie), 1398 (we wsi Janowiczki). Potwierdzenie lenna na Janowice i Janowiczki otrzymywali członkowie rodziny w latach 1516, 1528, 1543, 1548, 1575, 1601. Heinrich von Jannewitz i Mathias von Jannewitz założyli w XV dwie linie rodu. Wnukiem pierwszego był Paul von Jannewitz, radca księcia Brunszwiku. Otrzymał on wraz z kuzynem Clausem potwierdzenie lenna na Janowicach i Janowiczkach w 1528. Marcus von Jannewitz (zm. przed 1587), syn Paula był starostą lęborskim 1556, 1564 oraz admirałem w służbie duńskiej. Jego potomkami byli: Paul von Jannewitz (ur. ok. 1540), ławnik ziemski lęborski, Ewald von Jannewitz (ur. ok. 1570), ławnik lęborski w 1604, Ewald Friedrich von Jannewitz (ok. 1640-1702), major w służbie polskiej, marszałek sejmiku ziemskiego w Lęborku w 1681, poseł na sejmy w latach 1672-1699, ostatni właściciel Janowic. Wśród potomków tej linii jest też Georg von Jannewitz (zm. ok. 1700), regent grodzki i pisarz sądu ziemskiego lęborsko-bytowskiego w 1683-94. Jednym z synów admirała Marcusa był Jozue von Jannewitz (zm. 1603), właściciel działów we wsiach: Bolszewo, Robakowo, Zbychowo, Ustarbowo, ławnik ziemski pucki w 1576-78, sędzia ziemski pucki w 1578-99. Jozue, nabywając Bolszewo, założył nowy ośrodek gniazdowy rodziny, zaś jej linia tutaj osiadła, używała czasem nazwiska podwójnego Janowic-Bolszewski albo tylko Bolszewski. Przedstawiciele linii bolszewskiej to m.in. ławnicy puccy: Marcus III von Jannewitz (w latach 1610-14), Kacper Ernest (w latach 1624-27), Ewald (w roku 1652), Jan Fryderyk (w latach 1676-1704). Z linii pochodzącej od Mathiasa zachowały się wzmianki o Janie Fryderyku (1725-1808), dziedzicu we wsiach: Bolszewo, Donimierz, Gościno, Robakowo, Orle, Zielony Dwór oraz Lewino, a także o jego synach: Ewaldzie Bogislawie (1753-1827), pułkowniku pruskim, Michaelu Ernście (1752-1826), dziedzicu wymienionych włości, Christopherze Ludwigu (1756-1819), wojskowym. Synowie ci byli ostatnimi przedstawicielami męskimi tej rodziny. Ostatnia z rodu była córka Michaela Ernsta, Charlotta Ernstina Johanna Abigail von Jannewitz (1794-1844). Polscy heraldycy nie znają tej rodziny, być może celowo pomijają ich ze względu na szerzenie przez nich protestantyzmu (sędzia Jozue był jego gorącym zwolennikiem i krzewił go kontrowersyjnymi jak na owe czasy metodami).
Herbowni[edytuj | edytuj kod]
Janowski (Janevitz, Janewitz, Jannewitz, Janowic, Janowicz, Janowsky, Janwic, Janwicz, Janwitz, Jenowitz, błędnie Jankowski, Janownicki). Jedna linia używała czasami nazwiska odmiejscowego Bolszewski.
Rodzinie tej przypisywano też podobny herb, zwany Bawola Głowa, a także Wieniawę (ten drugi bezzasadnie). Istnieli też na Pomorzu inni Janowscy, używający herbów Janowski II (Prawdzic odmienny) i Janowski III.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Alfred Znamierowski, Paweł Dudziński: Wielka księga heraldyki. Warszawa: Świat Książki, 2008, s. 104–108. ISBN 978-83-247-0100-1.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Przemysław Pragert: Herbarz szlachty kaszubskiej T.3. Gdańsk: Wydawn. BiT, 2009, s. 59-64, 221-222. ISBN 978-83-927383-6-7.
| Herby | |
|---|---|
| Elementy herbu | |
| Oznaki godności | |
| Inne | |
| Działy heraldyki |
