Julian Antonowicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Julian Antonowicz
Data urodzenia

około 1750

Data i miejsce śmierci

1824
Horochów

Kanonik łucki obrządku łacińskiego
Okres sprawowania

1803-?

Wyznanie

greckokatolickie

Inkardynacja

Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-białoruskiego

Julian Antonowicz herbu Hełm (ur. około 1750, zm. 1824 w Horochowie) – duchowny greckokatolicki, nauczyciel (pedagog), poeta, tłumacz, pamiętnikarz, mówca i kompozytor. Pierwszy, poświadczony historycznie, nauczyciel języka angielskiego na ziemiach polskich.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w połowie wieku XVIII, około roku 1750, w rodzinie szlacheckiej. W końcu lat 60. wstąpił do zakonu bazylianów (prowincja litewska) i został księdzem. Przeszedł system kształcenia zakonnego, który obejmował dwuletnią naukę retoryki, kurs teologii, naukę języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, polskiego, francuskiego, niemieckiego, hebrajskiego, greckiego i rosyjskiego oraz łaciny[1]. Studiował także w Litewskiej Szkole Głównej[2], skąd jako szczególnie uzdolniony student został wysłany w końcu lat 70. XVIII wieku, przez władze zakonne na dalsze studia na 3-letnie studia zagraniczne w Collegium di Propaganda Fide w Rzymie[3]. Tam uzyskał tytuł doktora nauk filozoficznych i teologicznych, zaczął też interesować się sztuką[2]. W latach 1783–1793 pełnił funkcję prefekta w bazyliańskiej szkole średniej dla młodzieży świeckiej we Włodzimierzu. Uczył tam matematyki, fizyki, retoryki oraz języków francuskiego, włoskiego i angielskiego. Był to okres ścisłej współpracy zakonu bazylianów z Komisją Edukacji Narodowej. Współdziałał z Tadeuszem Czeckim przy zakładaniu i prowadzeniu Liceum Krzemienieckiego. Był nauczycielem m.in. Jana Bogdana Tarnowskiego (1805-1850), Alojzego Felińskiego, księdza Konstantego Czetwertyńskiego i Franciszka Wiśniowieckiego[2]. Popadł w konflikt z władzami swojego zakonu, wskutek czego przeszedł na obrządek łaciński zostając kanonikiem łuckim[1].

Ostatnie lata swego życia spędził w Horochowie, mieszkając w pałacu Tarnowskich[1].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Działalność publiczna i naukowa J. Antonowicza wiązała się także z niezwykle dobrą na owe czasy znajomością angielszczyzny. Z inspiracji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1788 roku wydał pierwszą na ziemiach polskich gramatykę języka angielskiego zatytułowaną: Gramatyka dla Polaków chcących się uczyć angielskiego języka.... Jako nauczyciel retoryki J. Antonowicz wygłaszał publicznie mowy, które zostały ogłoszone drukiem. Julian Antonowicz pozostawił także w swym dorobku wiersz zatytułowany Starzec pobożny, powstały prawdopodobnie na początku lat 90. XVIII wieku, oraz kazania. Interesował się także historią. Pozostawił rękopiśmienne Wypisy do historii Henryka Walezjusza i Stefana Batorego. Jego spuścizna obejmuje także przekłady tekstów artystycznych z języka włoskiego.

Ważniejsze utwory, mowy i kazania[edytuj | edytuj kod]

  1. Praefatio die 29 Septembris reasumptionis scholae in Scholis Vladimiriensibus habita per... a. 1783, rękopis: Biblioteka Czartoryskich sygn. 1181
  2. Mowa z okoliczności uroczystego obchodu stoletniej pamiątki zwycięstwa Jana Sobieskiego, króla polskiego, nad Turkami pod Wiedniem, miana przez... nauczyciela wymowy w szkołach włodzimierskich r. 1783 d. 12 października, brak miejsca wydania (1783)
  3. (Mowa angielska do Karola Whitworth, ministra pełnomocnego W. Brytanii przy dworze warszawskim) w: Powitanie Najjaśniejszego Stanisława Augusta Króla i Pana naszego, przejeżdżającego przez Włodzimierz do Kaniowa, od szkół tamecznych pod dozorem bazylianów prowincji litewskiej, R. P. 1787 dnia 8 marca. Z aktów szkoły wyjęte, Warszawa (1787)
  4. Gramatyka dla Polaków chcących się uczyć angielskiego języka, krótko zebrana przez... pierwszy raz pod prasę oddana, Warszawa 1788, (dedykowana K. Whitworthowi)
  5. Marsz studentów Szkół Włodzimierskich, rękopis (kopia): Ossolineum sygn. 1078/II
  6. Starzec pobożny. Wiersz naśladowany z prozy[4], brak miejsca i roku wydania (prawdopodobnie początek lat 90. XVIII wieku)
  7. Kazanie w dzień otworzenia pierwszego nabożeństwa w nowo wybudowanym kościele w mieście Horochowie, dobrach dziedzicznych J. W. Waleriana Stroynowskiego... przez... teologii i filozofii doktora. Dnia 8 grudnia 1807[5], brak miejsca i roku wydania
  8. Dziennik... nauczyciela domowego Jana Bogdana Tarnowskiego, z l. 1814-1823 zeszyt 1-4, rękopis: Ossolineum sygn. 12822/I.

Antonowicz prawdopodobnie był też autorem gramatyki języka włoskiego.

Ważniejsze przekłady[edytuj | edytuj kod]

  1. P. A. Metastasio: Łaskawość Tytusa, rękopis: Biblioteka Jagiellońska przyb. 120/52
  2. P. A. Metastasio: Józef poznany, rękopis znajdował się w Bibliotece Dzikowskiej (obecnie prawdopodobnie w Bibliotece Jagiellońskiej, (inform. S. Vrtel-Wierczyński: Dodatkowy spis rękopisów Biblioteki Dzikowskiej, Kraków brak roku wydania, s. 12).

Listy i materiały[edytuj | edytuj kod]

  1. Do W. i J. F. Tarnowskich zbiór listów z Włoch z lat 1802-1803, rękopis: Biblioteka Jagiellońska przyb. 129/51
  2. Wypisy do historii Henryka Walezjusza i Stefana Batorego, rękopis znajdował się w Bibliotece Dzikowskiej P. 2. N. 24 (obecnie prawdopodobnie w Bibliotece Jagiellońskiej, (inform. A. Chmiel: Rękopisy Biblioteki hr. hr. Tarnowskich w Dzikowie, Kraków 1908, s. 14).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Józefat Skruteń, Antonowlcz Juljan (ok. 1750-1824), Polski Słownik Biograficzny, t. 1, Kraków 1935, s. 142
  2. ↑ a b c Irmina Kotlarska, Rola autorytetu nauczyciela domowego w kształtowaniu kompetencji komunikacyjnej arystokraty w I połowie XIX wieku na przykładzie „Dziennika nauczyciela domowego” z lat 1814–1823 Juliana Antonowicza,"Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, t. 41, 2015, s.125-140, ISSN 0076-0390
  3. ↑ T. 6, cz. 1: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 561.
  4. ↑ Jan Julian Antonowicz, Starzec pobożny : wiersz naśladowany z prozy., Miejsce nieznane: wydawca nieznany.
  5. ↑ Jan Julian Antonowicz, Kazanie w Dzień otworzenia piérwszego Nabożeństwa w nowo wybudowanym Kościele, w Mieście Horochowie dobrach dziedzicznych J. W. Waleryana Stroynowskiego Kawalera Orderów Orla białego i S. Stanisława przez Jana Juliana Antonowicza [...] Dnia 8 Grudnia 1807 Roku Miane., [1808].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Literatura uzupełniająca (wybrana)
  • Raporty generalnych wizytatorów z l. 1783-1786, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1910-1914 "Komisja Edukacji Narodowej" nr 26 (s. 88), nr 27 (s. 88), nr 28 (s. 24, 26), nr 29 (s. 69, 88)
  • Rękopis Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego sygn. nr 244, s. 105-107; nr 450, k. 114-116
  • I. Chodynicki: Dykcjonarz uczonych Polaków t. 1, Lwów 1833
  • J. I. Kraszewski: Wspomnienia Wołynia, Polesia i Litwy t. 1, Wilno 1840, s. 26
  • M. Baliński, T. Lipiński: Starożytna Polska t. 2, Warszawa 1844, s. 873
  • J. Łukaszewicz: Historia szkół w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim od najdawniejszych czasów aż do r. 1794 t. 2, Poznań 1849, s. 471
  • J. Drzewiecki: Pamiętniki (powst. około roku 1850), Kraków 1891, s. 269
  • F. Kowalski: Wspomnienia (powst. przed rokiem 1862), Kijów 1912, s. 154
  • H. Cieszkowski: Notatki z mojego życia, Poznań 1873, s. 81
  • X. S. Galla: "Podręczna encyklopedia kościelna" t. 1/2 (1904)
  • Wołyniak (J. M. Giżycki): Bazylianie we Włodzimierzu i Tryhórach, Kraków 1912
  • M. Rolle: Ateny wołyńskie, wyd. 2, Lwów 1923
  • K. Grottowa: Zbiory sztuki J. F. i W. Tarnowskich w Dzikowie (1803-1849), Wrocław 1957.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Julian_Antonowicz&oldid=73474336”