Cerkiew św. Jana Chryzostoma w Jaworkach

Cerkiew św. Jana Chryzostoma
obecnie kościół św. Jana Chrzciciela
	nr rej. 25/781 z dnia 05.09.1964 r.
	kościół filialny
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Jaworki
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Matki Bożej Pośredniczki Łask w Szlachtowej
Wezwanie	św. Jana Chrzciciela
Historia
Data zakończenia budowy	1798
	Położenie na mapie Polski Jaworki, cerkiew
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Jaworki, cerkiew
	Położenie na mapie powiatu nowotarskiego Jaworki, cerkiew
	Położenie na mapie gminy Szczawnica Jaworki, cerkiew
	49°24′26,4″N 20°32′56,3″E/49,407333 20,548972
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cerkiew św. Jana Chryzostoma w Jaworkach – dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka, zbudowana w 1798, znajdująca się w Jaworkach.

W 1946 cerkiew przejęta przez kościół rzymskokatolicki i użytkowana jako kościół filialny pw. św. Jana Chrzciciela parafii w Szlachtowej.

Obiekt wpisany w 1964 na listę zabytków.

Historia

Cerkiew zbudowano w 1798, na miejscu poprzedniej drewnianej świątyni z 1680, z okazji utworzenia w Jaworkach parafii unickiej obejmującej także Białą i Czarną Wodę^[2]. W 1920 jeden z dzwonów ufundowała Maria Piduch^[3]. W 1926 wykonano polichromię figuralną i ornamentalną^[2]. W 1945 tuż przed masowym wyjazdem Łemków zakopano dzwony w Jaworkach^[3]. Na początku XXI w. przeprowadzono gruntowny remont świątyni. Odnowiono ikonostas, wyremontowano dach ze zmianą pokrycia gontowego na miedziane, osuszono ściany, zamontowano geotermalną instalację ogrzewania^[2].

Parochami byli: Damian Mochnacki w latach 1786–1803, Andrzej Mikułowicz 18014–1819, Jan Czarniatyński 1820–1823, Teodor Mochnacki 1823–1851, Antoni Konstantynowicz 1851–1852, Ignacy Ryniawiec 1853–1904, Eugeniusz Sembratowicz 1904–1905, Aleksander Durkot 1905–1921, Jarosław Hura 1921–1947^[3].

Widok ogólny
Wnętrze
Elewacja wschodnia

Architektura i wyposażenie

Cerkiew powstała według projektu rządowego w stylu nawiązującym do architektonicznego kanonu świątyni józefińskiej^[4]. Klasycystyczny styl budowli zawiera elementy późnobarokowe. Cerkiew orientowana, jednonawowa, zbudowana z kamienia, otynkowana. Kamień sprowadzono z Drużbaków na Słowacji^[3]. Nad nawą i prezbiterium dachy siodłowe, pierwotnie kryte gontem^[5]. Nad zachodnią częścią korpusu wieża zwieńczona baniastą kopułą z latarnią i makowiczką. Na kalenicy nawy smukła mała wieżyczka z baniastym zwieńczeniem^[6].

Wnętrze świątyni rozczłonkowane zostało wydatnymi pilastrami ze sklepieniem kolebkowym z lunetkami. Sklepienie i ściany pokrywa polichromia wykonana w 1926 przez Andrija Demkowicza. Na chórze muzycznym wspartym na potrójnej arkadzie napis w języku cerkiewnosłowiańskim. Najcenniejszym elementem wyposażenia jest wielostrefowy rokokowy ikonostas z końca XVIII w. z ikoną chramową św. Jana Chryzostoma. Uderza w nim niezwykłe bogactwo elementów dekoracyjnych wypełniających jego wolne pola. Pozostałe wyposażenie stanowią pozbawione oryginalnych obrazów cztery ołtarze boczne, ambona, pocerkiewne feretrony i obraz św. Jana Ewangelisty w prezbiterium^[2]^[6].

Wokół cerkwi

Cerkiew otoczona kamienno-drewnianym ogrodzeniem. Od strony zachodniej przylega cmentarz parafialny z połemkowskimi nagrobkami.

Przypisy

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2010-04-18] .
↑ ^a ^b ^c ^d Jaworki: historia miejscowości, kościół. Tablica informacyjna przy świątyni, dostęp: 2018-10-12.
↑ ^a ^b ^c ^d Barbara Alina Węglarz: Spacerkiem po starej Szczawnicy i Rusi Szlachtowskiej. Wyd. 3. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011, s. 230-233. ISBN 978-83-62460-17-5.
↑ Jarosław Giemza: Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny. Libra PL, Rzeszów 2017, Wydanie I, s. 151. ISBN 978-83-63526-11-5.
↑ Zbigniew Muzyk: Cerkwie. Wydawnictwo Fundacja, Nowy Sącz 1998, Wydanie I, s. 7. ISBN 83-913147-2-3.
↑ ^a ^b Piotr Droździk: Cerkwie południowej Polski. Drukarnia GOLDRUK, Nowy Sącz 2007, Wydanie I, s. 80. ISBN 978-83-60900-12-3.

[zabytek-1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2010-04-18] .

[tablica-2] Jaworki: historia miejscowości, kościół. Tablica informacyjna przy świątyni, dostęp: 2018-10-12.

[W1-3] Barbara Alina Węglarz: Spacerkiem po starej Szczawnicy i Rusi Szlachtowskiej. Wyd. 3. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011, s. 230-233. ISBN 978-83-62460-17-5.

[Giemza-4] Jarosław Giemza: Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny. Libra PL, Rzeszów 2017, Wydanie I, s. 151. ISBN 978-83-63526-11-5.

[Muzyk-5] Zbigniew Muzyk: Cerkwie. Wydawnictwo Fundacja, Nowy Sącz 1998, Wydanie I, s. 7. ISBN 83-913147-2-3.

[PD-6] Piotr Droździk: Cerkwie południowej Polski. Drukarnia GOLDRUK, Nowy Sącz 2007, Wydanie I, s. 80. ISBN 978-83-60900-12-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]