Krytonosek boliwijski

Krytonosek boliwijski
	Scytalopus zimmeri
	Bond & Meyer de Schauensee, 1940
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	krytonosowate
Podrodzina	krytonoski
Rodzaj	Scytalopus
Gatunek	krytonosek boliwijski
Synonimy
	Scytalopus superciliaris zimmeri Bond & Meyer de Schauensee, 1940; Scytalopus magellanicus zimmeri Bond & Meyer de Schauensee, 1940;
	Scytalopus superciliaris zimmeri Bond & Meyer de Schauensee, 1940; Scytalopus magellanicus zimmeri Bond & Meyer de Schauensee, 1940;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Krytonosek boliwijski^[4] (Scytalopus zimmeri) – gatunek małego ptaka z rodziny krytonosowatych (Rhinocryptidae). Występuje w Andach w Boliwii i Argentynie. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern).

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali amerykańscy ornitolodzy James Bond i Rodolphe Meyer de Schauensee w 1940 roku na łamach „Notulae Naturae”. Autorzy nadali mu nazwę Scytalopus superciliaris zimmeri, uznając go za podgatunek krytonoska białobrewego, a jako miejsce typowe podali Padilla, departament Chuquisaca w Boliwii^[2]^[5]. Później krytonosek boliwijski był klasyfikowany jako podgatunek krytonoska magellańskiego (S. magellanicus), aż w końcu w 1997 roku Krabbe i Schulenberg uznali go za osobny gatunek^[6]. Jest to gatunek monotypowy^[7]^[8].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Scytalopus: gr. σκυταλη skutalē lub σκυταλον skutalon „kij, pałka”; πους pous, ποδος podos „stopa”^[9].
zimmeri: od nazwiska Johna T. Zimmera – amerykańskiego ornitologa^[10].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Mały ptak, którego dziób jest czarniawy lub czarny. Nogi i stopy od bladobrązowych z przodu i brązowych od tyłu lub całkowicie jasnosłomkowożółte. Nie występuje dymorfizm płciowy. Dorosłe osobniki mają szarą głowę na szczycie z brązowawymi przebarwieniami. Nad okiem biały pasek skroniowy. Podgardle, gardło i boki szyi białe. Górne części ciała szarawe z wyraźnymi brązowawymi przebarwieniami. Zad, ogon, pokrywy nadogonowe i podogonowe matowobrązowe, pręgowane ciemniejszym odcieniem brązu. Dolna część piersi i brzuch szare^[11].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Krytonosek boliwijski występuje na stokach Andów w departamentach Tarija i Chuquisaca w Boliwii oraz prowincjach Salta i Jujuy w północnej Argentynie. Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 65,7 tys. km². Występuje w zakresie wysokości od 1700 do 3200 m n.p.m.^[12]

Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Jego głównym habitatem są skaliste wąwozy i zacienione miejsca w lasach olszowych (Alnus), mieszanych lasach olszowo-zastrzalinowych (Alnus/Podocarpus) oraz w lasach Polylepis^[a]. Spotykany jest także na otwartych przestrzeniach z trawami i głazami, w kępach traw i krzewach. Żeruje na ziemi i w jej pobliżu. W żołądkach przebadanych okazów znaleziono nasiona i ziarna piasku, w jednym były też resztki małych owadów^[11]. Długość pokolenia jest określona na 3,2 lat^[12].

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Istnieje bardzo mało informacji na temat rozmnażania tego gatunku. Widziano ptaki karmiące pisklęta w październiku, osobnika młodocianego odłowiono w kwietniu. Jedno znane gniazdo było umieszczone w szczelinie skalnej około 3 m nad ziemią w pobliżu wyschniętego strumienia; oboje rodzice zajmowali się pisklętami^[11].

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN krytonosek boliwijski jest uznawany za gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)^[3]. Wielkość populacji nie jest oszacowana, gatunek ten jest opisywany jako dość pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny^[12].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Lasy Polylepis są to formacje leśne, których górna granicy występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate i mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m), szorstką i grubą wielowarstwową korę. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Scytalopus zimmeri, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c DenisD. Lepage DenisD., Zimmer’s Tapaculo Scytalopus zimmeri [online], Avibase [dostęp 2024-02-19] (ang.).
↑ ^a ^b Scytalopus zimmeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 – krytonoski (wersja: 2020-07-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-04-19].
↑ J. Bond & R.M. deJ.B.& R.M. Schauensee J. Bond & R.M. deJ.B.& R.M., Description of new Birds from Bolivia. Part III. Mesomyodi, „Notulae Naturae”, 44, 1940, s. 1 (ang.).
↑ Krabbe, N., T.S.T.S. Schulenberg T.S.T.S., Species limits and natural history of Scytalopus tapaculos (Rhinocryptidae), with descriptions of the Ecuadorian taxa, including three new species, „Ornithological Monographs”, 48, Waszyngton 1997, s. 47–88 .
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-04-19] .
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-04-19]. (ang.).
↑ Scytalopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-18] (ang.).
↑ zimmeri, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Niels Krabbe & Thomas S. Schulenberg: Zimmer’s Tapaculo Scytalopus zimmeri, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-04-19]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Species factsheet: Scytalopus zimmeri [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-04-19] (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[uwaga2-13] Lasy Polylepis są to formacje leśne, których górna granicy występowania przewyższa 5000 m n.p.m., znacznie powyżej naturalnego poziomu występowania innych lasów. Składają się głównie z drzew rodzaju Polylepis, krzewów i traw. Drzewa Polylepis są sękate i mają zazwyczaj niewielką wysokość (chociaż pewne gatunki osiągają wysokość przekraczającą 10 m), szorstką i grubą wielowarstwową korę. Tworzą zarówno gęste skupiska, jak i niewielkie kępy drzew.

[itis-1] Scytalopus zimmeri, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[AviBase-2] DenisD. Lepage DenisD., Zimmer’s Tapaculo Scytalopus zimmeri [online], Avibase [dostęp 2024-02-19] (ang.).

[iucn-3] Scytalopus zimmeri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Scytalopodinae Müller,J, 1846 – krytonoski (wersja: 2020-07-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-04-19].

[Pierwszy-5] J. Bond & R.M. deJ.B.& R.M. Schauensee J. Bond & R.M. deJ.B.& R.M., Description of new Birds from Bolivia. Part III. Mesomyodi, „Notulae Naturae”, 44, 1940, s. 1 (ang.).

[Krabbe&Schulenberg-6] Krabbe, N., T.S.T.S. Schulenberg T.S.T.S., Species limits and natural history of Scytalopus tapaculos (Rhinocryptidae), with descriptions of the Ecuadorian taxa, including three new species, „Ornithological Monographs”, 48, Waszyngton 1997, s. 47–88 .

[hbwcheck8-7] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8.1 [online], styczeń 2024 [dostęp 2024-04-19] .

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.1). [dostęp 2024-04-19]. (ang.).

[9] Scytalopus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-18] (ang.).

[10] zimmeri, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-18] (ang.).

[botw-11] Niels Krabbe & Thomas S. Schulenberg: Zimmer’s Tapaculo Scytalopus zimmeri, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2024-04-19]. (ang.).

[birdlife-12] Species factsheet: Scytalopus zimmeri [online], BirdLife International, 2024 [dostęp 2024-04-19] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[a]