Kukuła białolica
| Lepidogrammus cumingi[1] | |||
| (Fraser, 1839) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Lepidogrammus | ||
| Gatunek |
kukuła białolica | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Kukuła białolica[3] (Lepidogrammus cumingi) – gatunek ptaka z rodziny kukułkowatych (Cuculidae). Kontrastowo ubarwiony ptak o długości ciała wynoszącej 42 cm, występujący na terenach Filipin. Gatunek liczny, występujący głównie w lasach, niezagrożony wyginięciem.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Kukuła białolica występuje na obszarach wysp północnych Filipin: Luzonu, Marinduque oraz Catanduanes[4][5][6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy opisany naukowo przez L. Frasera w 1839 roku pod nazwą Phoenicophaus Cumingi na podstawie okazu przekazanego przez H. Cuminga[7]. Opis ukazał się na łamach czasopisma „Proceedings of the Zoological Society of London”[7]. Jako miejsce typowe holotypu autor wskazał wyspę Luzon należącą do Filipin[7]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Lepidogrammus utworzonego przez H.G.L. Reichenbacha w 1849 roku[8]. Umieszczanie tego taksonu w monotypowym rodzaju opiera się głównie na fakcie, że u żadnego innego gatunku nie spotyka się charakterystycznych, łuskowatych piór znajdujących się na głowie[4]. Jednakże analiza genetyczna sugeruje, że gatunek ten jest na tyle podobny do kukuły czerwonoczubej (Dasylophus superciliosus), że być może oba powinny należeć do tego samego rodzaju i wraz z kukułą grubodziobą (Rhamphococcyx calyorhynchus) stanowią grupę siostrzaną[9]. Takson monotypowy, nie wyróżniono podgatunków[10][4].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa rodzajowa jest połączeniem słów z języka greckiego: λεπις lepis, λεπιδος lepidos – „płatek, łuska” (λεπω lepō – „łuszczyć się”) oraz γραμμα gramma – „to, co jest narysowane, linie” (γραφω graphō – „pisać”)[11]. Epitet gatunkowy honoruje H. Cuminga (1791–1865), angielskiego naturalistę, kolekcjonera i konchiologa[11].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 42 cm[4]. Pozostałe dane przedstawia tabela (n = liczba badanych ptaków)[12]:
| Rozpiętość skrzydeł | Masa ciała | Ogon | Dziób | Skok |
|---|---|---|---|---|
| ♂ (n = 9) 150–169 mm; ♀ (n = 12) 145–168 mm |
♂ (n = 18) 148,5–204,3 g; ♀ (n = 24) 121,1–194,8 g |
♂ 220–247 mm; ♀ 220–245 mm |
♂♀ 30,5–41 mm | ♂ 30,5–42 mm; ♀ 34–39,5 mm |
Upierzenie dorosłych ptaków ciemnobrązowe na grzbiecie, szare na głowie, białawe na czole i gardle (głowę i gardło pokrywają płaskie, łuskowate, błyszczące niebiesko-czarne pióra). Skrzydła i kuper błyszcząco ciemnozielone do niebieskich, ogon czarniejszy z białymi końcówkami. Piersi kasztanowate, brzuch matowoczarny. Naga skóra wokół oczu, usiana małymi brodawkami, koloru czerwonego, tęczówki czerwone, dziób kremowo-płowy do brązowego, nogi szare. U osobników młodocianych większość głowy, skrzydeł i ciało koloru ciemnoczerwono-brązowego, dolna część grzbietu i zad połyskująco błękitnozielone, ogon szaro-czarny, z dużymi białymi końcówkami. Szyja ruda, tęczówki ciemnobrązowe, łuskowate pióra na głowie rozwijają się już, kiedy ptak ten ma nadal krótki ogon[4].
Głos[edytuj | edytuj kod]
Zarejestrowano różnego rodzaju odgłosy kukuły białolicej: gwizdy o metalicznej barwie brzmiące jak „kwizzzz-kid” lub „whizzzz-kid”, syczenie, dyszenie czy klikające dźwięki. W niewoli zarejestrowano chrapiące, nosowe „blaeaeae” lub ochrypłe „raeaeaeb”, słabsze „ptr” lub głębsze „krr” oraz wyższe „krii-aeae-aeaeae”[12].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Siedlisko i pokarm[edytuj | edytuj kod]
Ptak osiadły, zamieszkujący lasy, zarówno pierwotne jak i wtórne, w tym lasy sosnowe, zazwyczaj wysoko wśród drzew, ale spotykany także wzdłuż zakrzaczonych cieków wodnych oraz w podszycie[4]. Jeden z ptaków został złapany na ziemi w pułapkę zastawioną na ssaki[12]. Na terenach nizinnych występuje do 2000 m n.p.m. Szczególnie liczna populacja w Sierra Madre występuje na wysokości 300–760 m n.p.m., z jednym zarejestrowanym przypadkiem występowania na wysokości 3500 m n.p.m. (Dalton pass)[4]. Zwykle kukuła bialolica widywana jest pojedynczo lub w małych grupach, często w mieszanych stadach z innymi gatunkami ptaków[4]. Lata słabo, ale na gałęziach porusza się szybko i zwinnie, podobnie do dużej wiewiórki[12].
Spożywa głównie owady, w tym gąsienice długości do 110 mm, stonogi, skorpiony, ślimaki, dżdżownice oraz małe węże i jaszczurki[4]. Pokarm uzupełniany jest różnego rodzaju roślinnością, a także znane są przypadki chwytania małych ptaków wróblowych uwięzionych w siatkach ornitologicznych. Pokarm zdobywa głównie w dolnych warstwach lasu, wspinając się na winorośle długości 12 m, a nawet poluje w koronach drzew wysokich na 40 m, znajdujących się w wilgotnych lasach[4].
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Rozród słabo poznany. Być może samica składa jaja w okresie od marca do maja (ustalone na podstawie obserwacji osobników młodocianych oraz powiększonych gonad u dorosłych ptaków), natomiast nie ma żadnych dowodów na rozród gromadzących się ptaków w okresie od maja do czerwca oraz wyklucia piskląt datowanych na kwiecień lub listopad[4][12]. Gniazdo podobno kruche, zbudowane w kształcie spodka, umieszczone w gęstym podszycie lub wysoko na drzewie[4]. Samica w niewoli składa 2–3 jaja, gdzie okres inkubacji trwał średnio 22 dni (z jaj nie wykluło się żadne młode)[12].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (Least Concern – najmniejszej troski)[2]. Globalna populacja nie wydaje się być obecnie zagrożona[2]. Ptak ten nadal jest dość powszechny w większości typów lasów, choć zagrożeniami mogą być dalsze niszczenie lasów, polowanie i handel żywymi ptakami[4]. Poszczególne populacje wymagają monitorowania[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lepidogrammus cumingi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c BirdLife International, Lepidogrammus cumingi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015-3 [dostęp 2015-11-06] (ang.).
- ↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Phaenicophaeini Horsfield, 1822 (wersja: 2019-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-30].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n R. Payne, G.M. Kirwan: Scale-feathered Malkoha (Lepidogrammus cumingi). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2015. [dostęp 2015-11-08]. (ang.).
- ↑ J.L. Peters: Check-list of birds of the world. Cambridge: Harvard University Press, 1940, s. 57. (ang.).
- ↑ J. Ekstrom, S. Butchart: Scale-feathered Malkoha Lepidogrammus cumingi. BirdLife International. [dostęp 2015-11-08].
- ↑ a b c L. Fraser. Descriptions of two new species of Birds, from a collection made in the Island of Luzon, and recently forwarded to the Society by Hugh Cuming, Esq., Corresponding Member. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1839, s. 112, 1839. (ang.).
- ↑ H.G.L. Reichenbach: Avium Systema naturale: Das natürliche System der Vögel. Drezno i Lipsk: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1849, s. xlvii. (niem.).
- ↑ M.D. Sorenson, R.B. Payne: Molecular systematics: cuckoo phylogeny inferred from mitochondrial DNA sequences. W: R.B. Payne: The Cuckoos. Oxford, U.K.: Oxford University Press, 2005, s. 68-94. ISBN 978-0-19-850213-5. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Turacos, bustards, cuckoos, mesites, sandgrouse. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-07-30]. (ang.).
- ↑ a b Lepidogrammus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
- ↑ a b c d e f J. Erritzøe, C.F. Mann, F. Brammer, R.A. Fuller: Cuckoos of the World. Londyn: Christopher Helm Publishers Ltd, 2012, s. 258-259, seria: Helm Identification Guides. ISBN 978-0-7136-6034-0. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).