Lak (materiał)
Lak – mieszanina żywic, z dodatkiem terpentyny, oleju lub innych substancji, które obniżają kruchość i zmniejszają temperaturę topnienia, umożliwiając rozmiękczenie przy użyciu niewielkiego źródła ciepła np. świeczki. Laki charakteryzuje dobra przyczepność do papieru i materiałów używanych na opakowania. Używane były do zabezpieczania korespondencji, zwłaszcza tajnej, ważnych dokumentów i przesyłek wartościowych, a także do uszczelniania opakowań zawierających substancje lotne lub łatwo psujące się. Znaczenie w zachowywaniu tajemnicy przesyłek zmniejszyło się po wprowadzeniu zaklejanych kopert i wprowadzeniu urzędowo gwarantowanej tajemnicy korespondencji[1].
Lak do zabezpieczania korespondencji i dokumentów zastąpił wcześniej w tym celu używany wosk, glinkę i bitumen. Użycie w Europie datuje się od XVI w. Najlepsze rodzaje laku produkowano z szelaku, słabsze z użyciem zwykłej żywicy[2].
Przykładowy przepis na typowy lak pocztowy to 35 g szelaku, 65 g kalafonii, 50 g terpentyny, 5 g oleju terpentynowego, 25 g kredy szlamowanej, 10 g gipsu alabastrowego i 25 g cynobru (jako czerwonego barwnika). Innymi substancjami używanymi do koloryzowania laków były sadza, żółcień chromowa, błękit paryski, ultramaryna; kolor zielony uzyskiwano mieszając barwniki żółte z niebieskimi; dzięki dodaniu proszku metalicznego (aluminium lub mosiądzu) uzyskiwano laki srebrne lub złote. Wszystkie składniki stapiano na niewielkim ogniu, mieszając aż do uzyskania jednolitej masy, którą następnie wylewano do foremek[1] lub po częściowym ostudzeniu formowano w wałeczki, cięto i polerowano[2].
Przy użyciu lak najczęściej ogrzewa się nad płomieniem, a po upłynnieniu doprowadza do skapywania na zamierzone miejsca. Najlepszą odbitkę otrzymuje się po zmiękczeniu, ale nie stopieniu laku, nałożeniu go na zaklejane miejsce, a następnie szybkim odbiciu w nim lekko podgrzanej i natłuszczonej pieczęci[2]. Butelki itp. uszczelnia się przez zanurzenie zakorkowanej szyjki w stopionym laku i ostudzenie. Istnieją także laki do stosowania na zimno, bez podgrzewania, które zawierają duże ilości łatwo lotnych substancji (np. acetonu lub spirytusu) jako zmiękczaczy. Przechowuje się je w szczelnych pojemnikach, lub przygotowuje bezpośrednio przed użyciem[1].
-
Kolekcja laków i stempli -
Zestaw kolorowych laków w pałeczkach -
Koperta zabezpieczona pieczęciami lakowymi -
Proces lakowania butelek -
Zalakowane butelki; miska roztopionego laku w tle
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Franciszek Aleksandrowicz i in. (praca zbiorowa): Chemia praktyczna dla wszystkich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 1956, s. 131-133.
- ↑ a b c Sealing wax. W: Charles Tomlinson: Cyclopædia of useful arts, mechanical and chemical, manufactures, mining, and engineering. T. II. London: James Virtue & Co., 1854, s. 596-597.
