Larak
Larak, Larag (sum. la.ra.agki, akad. Larak)[1] – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, nierozpoznane archeologicznie (jego identyfikacja ze stanowiskiem Tall al-Wilāja nie została potwierdzona)[1]. Pewne przesłanki w tekstach zdają się wskazywać, iż leżeć mogło w pobliżu innego starożytnego miasta Isin[1]. W Sumeryjskiej liście królów wymienione jako siedziba jednej z przedpotopowych dynastii królewskich.
Legendarne Larak[edytuj | edytuj kod]
Literatura mezopotamska umieszcza początki Larak w legendarnym okresie przed potopem. Według Sumeryjskiego mitu o potopie było ono trzecim (po Eridu i Bad-tibirze) z pięciu miast założonych przez bogów[2]. Ten sam mit podaje też, iż na opiekuna Larak wybrany został bóg Pabilsag[2]. W innym micie, Podróży Pabilsaga do Nibru, znajduje się następujący fragment poświęcony temu bogu i miastu Larak:
- „Pabilsag, dziki byk o brązowych udach, którego dom jest szlachetny! Jego dom, dom Larag, jest szlachetny, jego dom jest szlachetny! Jego miasto, potężne miasto, jest dostatnie, a jego dom jest szlachetny! Dom wojownika to dom Larag...”[3]
W Sumeryjskiej liście królów Larak występuje jako siedziba trzeciej z przedpotopowych dynastii królewskich, której jedyny przedstawiciel, Ensipaziana, panować miał przez 28800 lat[4].
Historyczne Larak[edytuj | edytuj kod]
W tekstach o charakterze historycznym z III i II tys. p.n.e. Larak wzmiankowane jest bardzo rzadko, natomiast częściej pojawia się w tekstach literackich i religijnych[5]. W tych ostatnich występuje z reguły w powiązaniu z miastem Isin[5], co wydaje się zrozumiałe, biorąc pod uwagę fakt, iż Pabilsag, boski opiekun Larak, uważany był w mitologii mezopotamskiej za małżonka Ninisiny, boskiej opiekunki miasta Isin[6]. Ta miała nawet w Larak swą świątynię, zwaną E-aszte (sum. é.aš.te, tłum. „Dom tronu”), o której istnieniu wspominają teksty liturgiczne[7].
Larak nie pojawia się w sumeryjskich hymnach świątynnych, nie ma go również w babilońskich tekstach wyliczających miasta i istniejące w nich świątynie (np. brak o nim wzmianki w prologu Kodeksu Hammurabiego)[5]. Wspomina o nim jednak Lament nad upadkiem Ur, gdzie Larak wymieniane jest pomiędzy Eridu i Ummą pośród miast opuszczonych przez bogów[5][8]. O istnieniu Larak w okresach starobabilońskim i średniobabilońskim (II tys. p.n.e.) świadczy występowanie nazwy tego miasta w imionach własnych poświadczonych w dokumentach z tych okresów (np. Šū-La-ra-ak, tłum. „Ten z Larak”, czy La-rak-zēra-ib[ni], tłum. „Larak stworzyło nasienie”)[5]. Jeden z dokumentów z Isin z okresu średniobabilońskiego wymienia też jako świadka kapłana šangû (sum. lú.é.bar) z miasta Larak (La-ra-ki)[5].
Więcej wzmianek o Larak znaleźć można w tekstach z 1 połowy I tys. p.n.e.[5] W mocno uszkodzonym dokumencie opisującym panowanie Nabu-szuma-iszkuna (760-746 p.n.e.), króla Babilonii, wzmiankowany jest w niejasnym kontekście „gubernator miasta Larak” (lúgar.kur uruLa-rak)[9]. W VIII i VII w. p.n.e. Larak kilkukrotnie należało do koalicji antyasyryjskich, m.in. w czasach asyryjskich królów Tiglat-Pilesera III (744-727 p.n.e.), Sargona II (722-705 p.n.e.) i Sennacheryba (704-681 p.n.e.)[5]. Zgodnie z rocznikami Sennacheryba w tym okresie leżeć ono miało na ziemiach należących do chaldejskiego plemienia Bit-Amukkani[5].
O Larak wspominają jeszcze teksty z okresu panowania Achemenidów, które mówią o tym mieście jako o leżącym „nad brzegiem starego Tygrysu”[5].
W pozamezopotamskiej tradycji hetyckiej przetrwała informacja o królu Ur-Laraku (sum. ur.la.ra.ak) pochodzącym z miasta-państwa Larak (sum. KUR urula.ra.ak), który miał być jednym z przeciwników Naram-Sina z Akadu[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Edzard D.O., Larak, w: Reallexikon..., s. 494.
- ↑ a b The Flood Story (Sumeryjski mit o potopie) na stronie Electronic Text Corpus of Sumerian Literature - transliteracja i angielskie tłumaczenie (Segment B, wers 13)
- ↑ Pabilsaĝ's journey to Nibru (Podróż Pabilsaga do Nibru) na stronie Electronic Text Corpus of Sumerian Literature - transliteracja i angielskie tłumaczenie (Segment A, wersy 1-7)
- ↑ The Sumerian King List (Sumeryjska lista królów) na stronie Electronic Text Corpus of Sumerian Literature - transliteracja i angielskie tłumaczenie (wersy 20-23)
- ↑ a b c d e f g h i j k Edzard D.O., Larak, w: Reallexikon..., s. 495.
- ↑ Pabilsag, w: Black J., Green A., Słownik mitologii Mezopotamii, wydawnictwo „Książnica”, Katowice 2006, s. 156.
- ↑ George A.R., House Most High: The Temples of Ancient Mesopotamia, Eisenbrauns, Winona Lake 1993, s. 69.
- ↑ The lament for Urim (Lament nad upadkiem Ur) na stronie Electronic Text Corpus of Sumerian Literature - transliteracja i angielskie tłumaczenie (wersy 18-19)
- ↑ Chronographic Document Concerning Nabû-šuma-iškun, w: Glassner J.-J., Mesopotamian Chronicles, Society of Biblical Literature, Atlanta 2004, s. 307 i 311.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Edzard D.O., Larak, w: Reallexikon der Assyriologie, t. VI (Klagegesang - Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-1983, s. 494-495.