Lodowiec Szelfowy Getza
74°15′S 125°00′W/-74,250000 -125,000000.jpg) Krawędź Lodowca Szelfowego Getza (2016) | |
| Terytorium | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Klasa lodowca | |
Położenie na mapie Antarktyki  | |
| 74°15′S 125°00′W/-74,250000 -125,000000
| |
Lodowiec Szelfowy Getza[1] (ang. Getz Ice Shelf[1]) – lodowiec szelfowy w Antarktydzie Zachodniej na Morzu Amundsena, przylegający do Wybrzeża Hobbsa i Wybrzeża Bakutisa na Ziemi Marii Byrd.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwany na cześć George’a F. Getza, który wspomagał wyposażyć ekspedycję odkrywców lodowca[2].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Lodowiec Szelfowy Getza leży w Antarktydzie Zachodniej na Morzu Amundsena, przylegając do Wybrzeża Hobbsa i Wybrzeża Bakutisa na Ziemi Marii Byrd między McDonald Heights a Półwyspem Martina[2]. Zajmuje powierzchnię prawie 32,810 km² i rozciąga się wzdłuż wybrzeża na przestrzeni ok. 500 km[3][a].
W obrębie tego lodowca leży kilka wysp, m.in. Wright Island, Wyspa Carneya, Siple Island, Grant Island i Shepard Island[3]. Między Carney Island a Siple Island znajduje się Russell Bay, a między Siple Island i Grant Island – Wrigley Gulf[3].
Lodowiec Szelfowy Getza zasilany jest przez 14 lodowców spływających z lądu, które rozciągają się na przestrzeni ok. 145 km i spływają z prędkością ponad 500 m na rok[4].
W latach 1994–2018 region lodowca coraz szybciej tracił lód, przy czym przyczyny tego zjawiska nie są do końca poznane[5]. Region utracił 315 giga ton lodu, co przyczyniło się do podwyższenia średniego stanu mórz o 0,9 ± 0,6 mm[5]. Z uwagi na szybkie topnienie się lodowca, region poddany był corocznym obserwacjom w ramach misji NASA Operation IceBridge[6].
W 2019 roku od lodowca oderwała się góra lodowa o powierzchni ok. 260 km² (35 × 10 km)[7]. Oderwany fragment nazwano B-47[7]. W kwietniu 2020 roku oderwał się kolejny większy fragment – o powierzchni ok. 115 km² (28 × 11 km) – nazwany przez US National Ice Center B-50[8].
Lodowiec Szelfowy Ronne i Lodowiec Szelfowy Filchnera
Lodowiec Szelfowy Riiser-Larsena
Lodowiec Szelfowy Getza
Historia[edytuj | edytuj kod]
Zachodnia część lodowca – na zachód od Siple Island – została odkryta przez Amerykanów w grudniu 1940 roku, a wschodnia – na wschód od Siple Island – w roku 1946[2]. Część wschodnia została zmapowana na podstawie zdjęć lotniczych wykonanych podczas amerykańskiej Operacji Highjump przeprowadzonej w latach 1946–1947[2]. Lodowiec został całkowicie naniesiony na mapy w latach 1962–1965 przez United States Geological Survey na bazie zdjęć lotniczych[2].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ United States Gazetteer podaje, że długość lodowca wynosi ponad 300 mil (ponad 480 km), a jego szerokość wynosi 20–60 mil (ok. 32–96 km), zob. United States Gazetteer ↓.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b KSNG 2006 ↓, s. 23.
- ↑ a b c d e United States Gazetteer ↓.
- ↑ a b c Hund 2014 ↓, s. 373.
- ↑ Selley, Hogg i Cornford et al. 2021 ↓, s. 2.
- ↑ a b Selley, Hogg i Cornford et al. 2021 ↓, s. 1.
- ↑ NASA Earthobservatory 2016 ↓.
- ↑ a b European Space Agency 2019 ↓.
- ↑ US National Ice Center 2020 ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antarktyka. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 8, 2006. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej (KSNG). [dostęp 2022-01-02].
- European Space Agency: B47 breaks off Getz Ice Shelf. [w:] www.esa.int [on-line]. 2019-10-17. [dostęp 2022-01-02]. (ang.).
- Hansen, Kathryn: Getting to Know Getz. [w:] earthobservatory.nasa.gov [on-line]. 2016. [dostęp 2022-01-02]. (ang.).
- Hund, Andrew J.: Antarctica and the Arctic Circle: A Geographic Encyclopedia of the Earth's Polar Regions. ABC-CLIO, 2014. ISBN 978-1-61069-393-6. [dostęp 2022-01-02]. (ang.).
- SCAR Composite Gazetteer of Antarctica: Getz Ice Shelf. [dostęp 2022-01-02]. (ang.).
- Selley, H.L., Hogg, A.E., Cornford, S. et al.. Widespread increase in dynamic imbalance in the Getz region of Antarctica from 1994 to 2018. „Nature Communications”. 12:1133, 2021. DOI: 10.1038/s41467-021-21321-1. [dostęp 2022-01-02]. (ang.).
- US National Ice Center: Iceberg B-50 Calves from Getz Ice Shelf. [w:] usicecenter.gov [on-line]. [dostęp 2022-01-02]. (ang.).