Marcin Strzoda
| |
| Data i miejsce urodzenia |
11 listopada 1587 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 sierpnia 1649 |
| Miejsce pochówku | |
| Wyznanie |
katolickie |
| Kościół |
rzymskokatolicki |
| Prezbiterat |
1620 |
Marcin Strzoda, cz. Martin Středa, łac. Martinus Stredonius (ur. 11 listopada 1587 w Gliwicach, zm. 26 sierpnia 1649 w Brnie) – teolog i historyk.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Marcin Strzoda był synem ławnika miejskiego w Gliwicach również Marcina Strzody i Barbary z d. Poledne[2]. Miał dwóch młodszych braci: Jerzego, który został sędzią w Kutnej Horze, i Andrzeja, który również został jezuitą i z czasem zyskał w Czechach uznanie jako wybitny kaznodzieja. Pierwsze nauki pobierał w języku polskim (pomimo obowiązującego urzędowego języka czeskiego) w gliwickiej szkole parafialnej. Po jej ukończeniu, dzięki pomocy wuja (brata matki, ks. Jerzego Poledne[3]) kontynuował naukę w Głogówku, poznając język niemiecki, który był tam językiem wykładowym. W wyniku pożaru Gliwic w roku 1601 rodzina Strzodów utraciła całe mienie, popadając w biedę. W roku 1605, ponownie dzięki wstawiennictwu wuja, Marcin Strzoda rozpoczął studia w Seminarium Św. Wacława w Pradze, będącego zakładem dla ubogich studentów. Uzyskał tam opinię wzorowego ucznia. W trzy lata później wstąpił do Towarzystwa Jezusowego w Pradze, skąd skierowano go do nowicjatu w Brnie. Tam rozpoczął studia filozoficzne i teologiczne; studiował również w Pradze. Po czterech latach objął stanowisko dziekana fakultetu filozoficznego. W latach 1626–1627 był profesorem kolegium jezuickiego w Nysie, a pomiędzy rokiem 1628 a 1629, rektorem kolegium jezuickiego w Brnie. Efektem pracy naukowej było uzyskanie doktoratu z filozofii (14 listopada 1622) oraz teologii (1635) na Uniwersytecie Karola w Pradze.
W trakcie studiów, w 1620 roku, Marcin Strzoda otrzymał święcenia kapłańskie. W roku 1633 został wybrany prokuratorem zakonu, a w 1638 – prowincjałem. Stanowisko to udało mu się objąć ponownie w 1648 roku. W 1645 roku, będąc prefektem prowincji czeskiej, odegrał podobną rolę podczas oblężenia Brna przez wojska protestanckie, jak później przeor Augustyn Kordecki na Jasnej Górze, zagrzewając skutecznie obrońców do walki.
Zmarł w nocy z 25 na 26 sierpnia 1649 roku w Brnie. Jego doczesne szczątki są złożone w przeszklonej trumnie w krypcie jezuickiego kościoła Wniebowzięcia NMP.
Ksiądz Marcin Strzoda był historykiem oraz pierwszym polskim autorem dziejów całego historycznego Śląska (obejmującego tereny Dolnego i Górnego Śląska.). Wiadomo o tym z zachowanego przekazu jego bliskiego przyjaciela i ucznia, Jana Pilatusa, który napisał iż: „W opracowaniu dziejów Śląska od początków chrześcijaństwa aż do ostatnich czasów okazał się [Marcin Strzoda] interesującym i prawdomównym historykiem”. Śląski historiograf Nicolaus Henelius umieścił go w Albumie Sławnych Ślązaków działających na terenie Dolnego i Górnego Śląska.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Nazwy geograficzne[edytuj | edytuj kod]
- Ulica Marcina Strzody w rodzinnych Gliwicach
- Ulica Středova w Brnie
Pomniki[edytuj | edytuj kod]
- W 375. rocznicę zwycięskiej obrony Brna przed wojskami Szwedzkimi, dnia 15 sierpnia 2020, został odsłonięty pomnik Marcina Strzody przed kościołem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Brnie.
Pomnik Marcina Strzody w Brnie
Dzwony[edytuj | edytuj kod]
- Na 360. rocznicę śmierci Marcina Strzody został odlany 471 kilogramowy dzwon Marcina Strzody, zawieszony w wieży kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Brnie[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Marcin Strzoda [online], Gliwickie metamorfozy [dostęp 2021-12-13] [zarchiwizowane z adresu 2013-04-16] (pol. • ang. • niem.).
- ↑ Ludwik Grzebień, Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, Roman Darowski (red.), Andrzej Paweł Bieś, Kraków 1996, ISBN 83-7097-293-4.
- ↑ Jerzy Poledne, z łacińska zwany Georgius Meridies, był również jezuitą; z czasem został profesorem i rektorem Uniwersytetu Praskiego.
- ↑ Encyklopedie dějin města Brna [online], encyklopedie.brna.cz, 2004 [dostęp 2020-08-17].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Franciszek German „Marcin Strzoda, gliwiczanin, pierwszy polski historyk Śląska (1587-1649)”, Rocznik Muzeum w Gliwicach t. III, Gliwice 1990
- Franciszek German „Aneks do pracy F. Germana „Ksiądz Marcin Strzoda, gliwiczanin, pierwszy polski historyk Śląska (1587-1649)” drukowany w III tomie Rocznika Muzeum w Gliwicach”, Rocznik Muzeum w Gliwicach t. IV, Gliwice 1991
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Portret ks. Marcina Strzody. gliwiczanie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-13)].
- Sławne osobistości na stronie miasta Brna. brno.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-09)]. (cz.)
- Marcin Strzoda w encyklopedii dziejów Brna. encyklopedie.brna.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-11)]. (cz.)
- Baza danych jezuitów
