Mitologia egipska
Mitologia egipska – zbiór mitów, mających na celu ugruntowanie pozycji i określenie funkcji bóstw w wierzeniach ludności zamieszkującej państwo Faraonów aż do nadejścia chrześcijaństwa i islamu. Za początek kształtowania się egipskiego zbioru mitów należy uznawać połowę IV tysiąclecia, kiedy na terenie obecnej delty i doliny Nilu zaczęły zawiązywać się pierwsze organizmy państwowe, zjednoczone ostatecznie w dwa królestwa Egiptu Dolnego, czyli Delty, i Górnego, czyli Doliny. Oba królestwa zostały ostatecznie zjednoczone w jedno państwo. Wraz z procesem jednoczenia politycznego ziem Egiptu przeobrażeniom ulegały systemy wierzeń. Z lokalnych wariantów bóstw jedne zyskiwały przewagę nad drugimi, tworząc hierarchie i panteony. Mity miały uzasadniać i wyjaśniać rolę poszczególnych bogów oraz ugruntować miejsca ich kultu oraz przewagę nad innymi ośrodkami. W stosunku do religii mity miały charakter wtórny i niejednokrotnie pełniły funkcję propagandową. Mity podpierały w ten sposób od strony metafizycznej polityczną przewagę jednych ośrodków kultu religijnego nad innymi. Kolegia kapłańskie pracowały nad tym, aby miejsce, nad którym sprawowały pieczę, włączyć do cyklu legend o bogach, które już uzyskały poczesne miejsce w systemie wierzeń Egipcjan[1].
Bogowie
Początkowo w Egipcie uznawano wielu bogów. Wyobrażenia podlegały zmianom w zależności od sytuacji politycznej w Egipcie, dominującej grupy i jej przywódcy. Postaci bogów były łączone i zmieniane.
Główne wierzenia z wczesnego okresu formalizowały 5 wyraźnych grup terytorialnych, wykrystalizowanych z wcześniejszych wierzeń miejscowych:
- dziewiątka (Ennead) z Heliopolis, której głównym bogiem był Atum
- ósemka (Ogdoada) z Hermopolis, której głównym bogiem był Re
- Chnum-Satis-Anukis triada z Elefantyny, gdzie głównym bogiem był Chnum
- Amon-Mut-Chonsu triada z Teb, gdzie głównym bogiem był Amon
- Ptah-Sechmet-Nefertum triada Memfis, niezwykła o tyle, że bogowie nie byli powiązani przed sformalizowaniem triady, a nadrzędnym bogiem był Ptah
W końcowej fazie, kiedy Egipt znalazł się pod wpływem helleńskim, pozostała triada: Ozyrys, Izyda i Horus oraz ich wróg Set. Każda część triady miała własny ośrodek kultu. Jednak nawet na tym etapie łączenie trwało, Ozyrys i Horus stawali się aspektami tej samej postaci. Cała sytuacja zmierzała w kierunku monoteizmu. Wcześniejsze próby wprowadzenia monoteizmu, przez wybranie jednego z bogów a odrzucenie pozostałych, nie powiodły się.
W wierzeniach egipskich ludzka dusza istnieje również po śmierci ciała. W celu zachowania tożsamości w istnieniu po śmierci, ciało było balsamowane i mumifikowane. Ciała były tymczasowo umieszczane w trzcinowych trumnach w bardzo gorącym piasku, co szybko wysuszało zwłoki i zapobiegało rozkładowi. Później następował pogrzeb. W późniejszych czasach zaczęły powstawać drewniane groby, rytuały i reguły pochówku były rozbudowywane, komplikował się sposób mumifikacji. Balsamowanie zostało wynalezione w okresie Czwartej Dynastii. Usuwano wszystkie miękkie tkanki, a powstałe miejsca wypełniano natronem.
Istotną rolę odgrywała Księga umarłych – zbiór prawie dwustu magicznych tekstów, rysunków i pieśni, dopasowywanych każdorazowo do osoby zmarłego, mających ułatwić mu przejście do świata pośmiertnego. W niektórych grobach Księga Zmarłych jest również wymalowana na ścianach.
Według późniejszych wierzeń, dusza zmarłego zostaje przyprowadzona przed oblicze Anubisa, a ciężar jego serca – zapisu moralności – jest porównywany z ciężarem pióra Maat – bogini prawdy, sprawiedliwości i porządku. Jeśli wynik wypadnie na korzyść zmarłego, to jest on prowadzony przez Horusa do Ozyrysa, w przeciwnym wypadku jest pożerany przez Ammit (por. Am-heh) – pożeraczkę grzeszników o głowie krokodyla, tułowiu geparda i zadzie hipopotama.
Przypisy
- ↑ Lipińska,Marciniak 1980 ↓, s. 5-6.
Bibliografia
- Tadeusz Andrzejewski – Księga Umarłych Piastunki Kai, Warszawa 1951.
- Tadeusz Andrzejewski – Księga Umarłych kapłana-pisarza Neferhotepa, Kraków 1951.
- Tadeusz Andrzejewski – Opowiadania egipskie, Warszawa 1958.
- Tadeusz Andrzejewski – Dusza boga Re, Warszawa 1967.
- Jaroslaw Černý – Religia starożytnych Egipcjan, PIW, Warszawa 1972.
- Elizabeth Hallam – Bogowie i boginie., Wyd. Diogenes, Warszawa 1998.
- E. Hornung – Jeden czy wielu: koncepcja boga w starożytnym Egipcie., Warszawa 1991.
- S. Ikram – Śmierć i pogrzeb w starożytnym Egipcie., PIW, Warszawa 2005.
- Jadwiga Lipińska, Marek Marciniak – Mitologia starożytnego Egiptu, seria: "Mitologie świata", Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1980.
- S. Lorentz – Bóg i człowiek w starożytnym Egipcie, Warszawa 1972.
- Guy Rachet – Słownik cywilizacji egipskiej, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 1994, 2004.