Modlitwa w Ogrójcu z Ptaszkowej

Modlitwa w Ogrójcu z Ptaszkowej

Modlitwa w Ogrójcu z Ptaszkowej Wita Stwosza
Data powstania	lata 90. XV wieku
Miejsce przechowywania
Lokalizacja	Ptaszkowa

Chrystus (fragment Modlitwy w Ogrójcu). Rysunek S.Wyspiańskiego, 1889

U góry – św. Jan (fragment Modlitwy w Ogrójcu). Rysunek S.Wyspiańskiego, 1889

Modlitwa w Ogrójcu z Ptaszkowej – późnogotycka płaskorzeźba z kościoła w Ptaszkowej (woj. małopolskie), przypisywana Witowi Stwoszowi. Do kwietnia 2016 eksponowana była w Muzeum Ziemi Sądeckiej (oddział Dom Gotycki). W maju prezentowana była jako jeden z głównych eksponatów na wystawie z okazji 1050-lecia Chrztu Polski w Poznaniu. Obecnie znajduje się w muzeum parafialnym w nowym kościele w Ptaszkowej.

Historia

Nieznane są okoliczności powstania dzieła i jej związki z kościołem Wszystkich Świętych w Ptaszkowej, w którym znajdowała się ta rzeźba. Została pokryta w latach 30. XX w. grubą warstwą zniekształcającego gruntu, a następnie wadliwie pokryto ją polichromią. Taki stan rzeźby wzbudził duże oczekiwania badawcze, zarówno historyczne, jak i historyczno-artystyczne. Coraz częściej opinia naukowa wiązała silny wpływ twórczości Stwosza na ptaszkowskie dzieło. Ostatnie czasy były dla rzeźby bardziej łaskawe. W 2002 roku przystąpiono do kierowanej przez Magdalenę i Stanisława Stawowiaków gruntownej konserwacji, podczas której usunięto naniesiony grunt i polichromię oraz uzupełniono brakujące detale. Następne badania dotyczące problemu atrybucji przyniosły pozytywne rezultaty – została przypisana samemu Witowi Stwoszowi. Zainicjowało to naukową dyskusję i pokazanie dzieła szerszej publiczności. W dniu 30 marca 2005 w krakowskiej kamienicy Szołayskich otwarto wystawę „Wokół Wita Stwosza”, gdzie umieszczono m.in. dwa nowo odkryte dzieła rzeźbiarza, w tym Modlitwę w Ogrójcu z Ptaszkowej.

Opis i analiza

Umieszczona niegdyś w niszy na zewnętrznej ścianie prezbiterium, następnie ze względu na cenną wartość przekazana w depozyt i stanowiąca część ekspozycji Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, a obecnie znajdująca się w sali muzealnej nowego kościoła w Ptaszkowej, płaskorzeźba wykonana jest z drewna lipowego. Kompozycja składa się z trzech figur. U dołu znajduje się dwóch śpiących apostołów: Święty Jan o złożonych dłoniach i Święty Piotr, który trzyma miecz. Ułożeni w diagonalnych pozach Apostołowie wzbogacają dynamiczną kompozycję. Ponad nimi na skale znajduje się modlący Chrystus, który ukazany jest w profilu, skierowany w prawo.

Rekonstrukcja

Wykluczone jest istnienie formuły ikonograficznej z dwoma apostołami, jaką obecnie prezentuje ptaszkowska kompozycja Modlitwy w Ogrójcu. Ponadto za istnieniem innych płaskorzeźb przemawiają liczne ubytki i uszkodzenia formy rzeźbiarskiej. Na pewno istniała po prawej stronie skała, na której stał kielich lub raczej anioł, trzymający kielich, do którego zwracał się Zbawiciel, charakterystyczny dla twórczości Stwosza. Na pewno istniała figura św. Jakuba, najprawdopodobniej obok Piotra (między Piotrem, który wyznacza ramy kompozycji i Chrystusem jest wyraźna luka). Być może istniały rzeźby zmierzających ku ogrodowi Oliwnemu siepaczy prowadzonych przez Judasza.

Dyskusyjna jest sprawa funkcji i pierwotnej lokalizacji dzieła.

Problem atrybucji

W ptaszkowskiej kompozycji zostały dostrzeżone liczne zbieżności kompozycyjne i stylistyczne z kamiennym Ogrojcem Stwosza, stanowiącym część epitafium Pawła Volckamera znajdującego się w kościele Św. Sebalda w Norymberdze. Ponadto Ogrojec z Ptaszkowej mógł być kontynuacją Chrystusa w ogrodzie Oliwnym z cmentarza przy krakowskim kościele NMP. Dzieło zawiera także kryptograficzny podpis – fałdy szaty świętego Jana układają się w litery nazwiska artysty STVOS.

Datowanie

Powstanie Modlitwy w Ogrojcu należy wiązać z krakowskim okresem twórczości Stwosza, zaś zbieżności formalne z krakowskim Ogrojcem i norymberskim epitafium Volckamera oscylują ptaszkowską kompozycję na lata 90. XV wieku. Przeniesienie Stwosza do Norymbergi w roku 1496 stanowi terminus ante quem dla płaskorzeźby.

Bibliografia

• Wojciech Walanus, Późnogotycka rzeźba drewniana w Małopolsce 1490-1540, Kraków 2006.
• Krystyna Stefaniak (red.), Wokół Wita Stwosza (katalog wystawy), Kraków 2004.

Literatura dodatkowa

• Inwentaryzacya zabytków Galicyi Zachodniej. Powiat grybowski, opr. Stanisław Tomkowicz, Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, t. 1, Kraków 1900, s. 155-157.
• Tadeusz Łopatkiewicz, Naukowo-artystyczna wycieczka w Sądeckie z 1889 roku na tle zabytkoznawczej działalności Władysława Łuszczkiewicza i uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, "Biblioteka Rocznika Sądeckiego", t. 1, Nowy Sącz 2008.

Linki zewnętrzne

• "Modlitwa w Ogrójcu" na portalu Wirtualne Muzea Małopolski
• Recenzja wystawy "Wokół Wita Stwosza w O.pl. news.o.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-20)].