Muzeum w Zelowie – Ośrodek Dokumentacji Dziejów Braci Czeskich
 Muzeum na poddaszu kościoła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Sienkiewicza 14a |
| Data założenia |
20 czerwca 2003 |
| Zakres zbiorów |
dokumentacja historii dziejów Braci Czeskich |
Położenie na mapie Zelowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu bełchatowskiego  | |
Położenie na mapie gminy Zelów  | |
 51°27′38,214″N 19°13′14,466″E/51,460615 19,220685
| |
| Strona internetowa | |
Muzeum w Zelowie – Ośrodek Dokumentacji Dziejów Braci Czeskich – mieści się na specjalnie dla potrzeb muzealnych wyremontowanym i przystosowanym poddaszu kościoła ewangelicko-reformowanego w Zelowie, a także w jego zakrystii, która przystosowana została dla potrzeb archiwum, pracowni archiwalnej oraz biblioteki. Muzeum zbiera, konserwuje, przechowuje oraz eksponuje wszelkie ślady kultury duchowej i materialnej oraz zbiera dokumentację do historii dziejów Braci Czeskich.
Obecna działalność muzealna skoncentrowana jest przede wszystkim na organizacji i utrwalaniu podstaw merytorycznych, organizowaniu wystaw okresowych i stałych oraz na publikowaniu dotychczasowych badań nad interesującymi nas tematami. Młodzież szkolna często uczestniczy w lekcjach muzealnych, które są możliwością zapoznania się z ideałami czeskiej i polskiej reformacji.
Dyrektorem-założycielem Muzeum był do 2010 ks. Mirosław Jelinek. Kustoszami są dr Jacek Kriegseisen oraz mgr Dariusz Czwojdrak.
Archiwum muzealne[edytuj | edytuj kod]
Unikatowym zespołem jest archiwum parafii ewangelicko-reformowanej w Zelowie, gdyż przetrwało ono bowiem II wojnę światową jako jedyne na ziemiach polskich dziewiętnastowieczne archiwum różnowiercze, oraz także dlatego, że dotyczy diasporalnej społeczności czeskiej i interesującego, jeśli chodzi o przemiany cywilizacyjne i społeczne, okresu.
Zespół zawiera 239 jednostek archiwalnych, w tym 71 ksiąg metrykalnych – w sumie 7,5 m b. akt. Bardzo wyraźny ślad w treści akt i w kształcie archiwum zostawili poszczególni proboszczowie, którzy w wielu wypadkach odgrywali w historii Zelowa bardzo znaczącą rolę – najlepszym przykładem może być postać wieloletniego proboszcza ks. Jana Mozesa.
Nad muzeum tym patronat przejął były prezydent Republiki Czeskiej Václav Havel.
Kartusze trumienne[edytuj | edytuj kod]
W kościele ewangelicko-reformowanym w Zelowie zachował się także zespół kartuszy trumiennych, związanych pierwotnie z ceremoniałem pogrzebowym. Do lat powojennych zawieszone były na ścianach zakrystii kościoła. Ogółem zachowały się 64 kartusze trumienne; najstarszy z nich pochodzi z roku 1841, najmłodszy z 1964. Kartusze, podczas wystawienia trumny w kościele, nabite były na jeden z krótszych boków trumny, a po zakończeniu uroczystości pogrzebowych zawieszane były w kościele. W swoim pierwotnym przeznaczeniu były one użyte do identyfikacji zmarłego oraz ozdoby trumny. Wtórnej, pamiątkowej funkcji, nabrały z chwilą zawieszenia w zakrystii. Napisy na kartuszach są interesującym materiałem pomocniczym dla badań genealogicznych. Sytuacja w Zelowie jest w tej mierze idealna, gdyż zachowały się prawie w komplecie parafialne księgi metrykalne, będące podstawowym źródłem dla badań tego rodzaju. Wszystkie metalowe kartusze trumienne wykonane z są blachy stalowej, sztancowane i wycinane. Istnieje również grupa kartuszy wykonanych z kartonu, ale tłoczonych tą samą matrycą, która użyta została do tłoczenia blachy. Tła, napisy i ornamenty malowane są farbami olejnymi. Podobne kartusze zachowały się w wielu miejscowościach Polski, jednak nigdzie w aż tak dużym zespole.
Sala lekcyjna z czasów Jana Amosa Komeńskiego[edytuj | edytuj kod]
Muzeum w Zelowie w 2003, rocznicę 200-lecia przybycia na te tereny potomków Braci Czeskich, otrzymało od Muzeum Komenského w Przerowie całe wyposażenie oraz pomoce dydaktyczne izby lekcyjnej z czasów Jana Amosa Komenskiego (XVII wiek), w warsztatach którego wszystkie jej elementy ekspozycji były sporządzone. Realizację projektu dr. Františka Hýbla przeprowadzili Ladislav Novák, Hana Holásková oraz Renata Skřebská.
Wystawy stałe[edytuj | edytuj kod]
- Śmierć w obrządku ewangelickim (zespół kartuszy trumiennych)
- Sala lekcyjna z czasów Jana Amosa Komenskiego (XVII wiek)
- Portrety Kompozytorów Polskich Waldemara Krygiera
- Wystawy: V nouze o spaseni – Historia Husytyzmu i Braci Czeskich od zarania, Życie codzienne w Zelowie do 1939 r. w fotografii oraz Wczoraj, dziś i ... – 200 lat w Zelowie Parafii ewangelicko-reformowanej zawierające dokumenty oraz fotografie dotyczące:
- Początki czeskiej reformacji
- Bracia czescy
- Reformacja polska
- Kontrreformacja na ziemiach czeskich
- Czeska emigracja w XVIII stuleciu
- Założenie czeskiej kolonii
- Kiedy zmieniały się mapy
- Pierwsze lata zboru reformowanego w Zelowie
- W czasach posługi księdza Jana Teodora Mozesa
- Szkoły i kantorzy
- Gmina Zelów w XIX stuleciu
- Ostatnie ćwierćwiecze XIX stulecia
- Po stu latach
- Podczas I wojny światowej
- W dwudziestych i trzydziestych latach XX wieku
- W trzydziestych latach XX wieku
- II wojna światowa
- Katolicy (Kościół rzymskokatolicki)
- Luteranie (Kościół Ewangelicko-Augsburski)
- Wolny Kościół Reformowany
- Baptyści od XIX wieku... aż do reemigracji
- Żydzi
- Miejsca spotkań
- Życie duchowe
- Życie społeczne
Wystawy okolicznościowe[edytuj | edytuj kod]
- Reformacja w Polsce na tle jubileuszu Jana Łaskiego
- Zelowskie rodzinne strony Pawła Hulki-Laskowskiego
- Zelowskie rodzinne strony Karla Dedeciusa
Godziny otwarcia[edytuj | edytuj kod]
Zwiedzanie możliwe po uprzednim kontakcie telefonicznym. Wstęp do Muzeum jest bezpłatny.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Cmentarz ewangelicko-reformowany w Zelowie
- Czesi w Polsce
- Szlak „Osady Braci Czeskich”
- Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP
- kalwinizm
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- E. Štěříková, Muzeum w Zelowie – Ośrodek Dokumentacji Dziejów Braci Czeskich, Zelów 2006