Naparstek
Naparstek – kapturek ochronny nakładany na palec podczas szycia. Zabezpiecza przed ukłuciem się igłą podczas wbijania jej w twardy materiał.
Potocznie naparstkiem nazywa się niewielką ilość cieczy, taką by się zmieściło w naparstku[1] – pojęcie to pochodzi z początków XIX wieku, gdy naparstki stosowano jako miarki do mocnego alkoholu.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najstarszy naparstek (wykonany z brązu) znaleziono w Pompejach. Pochodzi z I wieku n.e. Prawdopodobnie najstarszy naparstek w Polsce (i jeden z najstarszych w Europie) znaleziono w czerwcu 2007 podczas wykopalisk archeologicznych w Sobkowie w województwie świętokrzyskim. Ma około 2000 lat. Zrobiono go z gliny[2]. Bardzo przypomina dzisiejsze naparstki, ma jedynie grubsze ścianki. Wewnątrz naparstka zachował się ślad paznokcia osoby, która go wykonała z gliny lub użytkowała[2].
Zakłada się go na środkowy palec prawej ręki. Wierzch naparstka pokryty jest najczęściej wgłębieniami, o które opiera się uszko igły. Wielkość naparstka należy dopasować do obwodu palca – zbyt duży zsuwa się z palca podczas pracy, zbyt mały uciska i powoduje drętwienie palca wynikające z utrudnienia krążenia krwi[3]. W krawiectwie lekkim i bieliźniarstwie używa się naparstków z dnem, w krawiectwie ciężkim, przy szyciu tkanin grubych i ciężkich stosuje się naparstki bez dna[4].
Najczęściej naparstki wykonywane są z metalu, gumy, skóry, szkła, drewna albo porcelany. Dawniej robiono je też niekiedy z kości (w tym z kości słoniowej), rogu albo srebra. Niektóre były zdobione półszlachetnymi kamieniami. Naparstki są często przedmiotami kolekcjonerskimi[5].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Określenie naparstek jest jednym z reliktów prasłowiańskiej nazwy palca: *prst[6], która zanikła w języku polskim, a zachowała się w cz. prst, chorw. prst czy lit. pirštas (patrz: wspólnota bałtosłowiańska).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Słownik języka polskiego (red. Mieczysław Szymczak). T. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1979, ISBN 83-01-00283-2.
- ↑ a b Marcin Sztandera: Odnaleziono najstarszy polski naparstek. wyborcza.pl, 2007-06-29. [dostęp 2021-09-04]. (pol.).
- ↑ Zofia Hanus: Kulisy kroju i szycia. Warszawa: Wydawnictwo Watra, 1981.
- ↑ Stanisława Krysińska: Krój i szycie dla potrzeb domowych, odzież damska lekka. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1980.
- ↑ Antyki, poradnik kolekcjonera (red. Tomasz Żylski). Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2011, ISBN 978-83-213-4651-9
- ↑ dr Maciej Malinowski: Zostaniesz kiedyś sam jak palec. Obcy język polski, 2002-07-17. [dostęp 2020-10-06]. (pol.).