Ołtarz z kościoła św. Piotra w Hamburgu

Ołtarz z kościoła św. Piotra w Hamburgu

Autor	Mistrz Bertram
Rodzaj	retabulum
Data powstania	1379-1393
Medium	tempera na desce
Wymiary	266 × 726 cm
Miejsce przechowywania
Lokalizacja	Kunsthalle w Hamburgu

Ołtarz z kościoła św. Piotra w Hamburgu – XIV-wieczny ołtarz z malowidłami Mistrza Bertrama, znajdujący się do 1900 r. w kościele św. Piotra w Hamburgu. Obecnie prezentowany jest w Kunsthalle.

Przykład gotyckiego malarstwa tablicowego należący do wczesnej fazy stylu pięknego.

Dzieje

Anno 1383 wort de tafel des hogen altares tho S. Peter tho Hamborch gemaket, hetede mester Bertram zvan Mynden – tak brzmi passus z kroniki miejskiej Hamburga, którego treść ujawnia nam zarówno imię, jak i pochodzenie artysty oraz funkcję i miejsce wykonania dzieła – kościół św. Piotra – główna parafia miasta Hamburga.

Dzieło zostało wykonane w latach 1379–1393 dla hamburskiej fary, jako ołtarz główny. W roku 1793 ołtarz został przeniesiony do miejscowości Grabow w powiecie Ludwigslust-Parchim w zachodniej Meklemburgii (stąd często w literaturze występuje również nazwa Grabower Altar (Ołtarz z Grabowa)). Tym samym nie podzielił losu pierwotnego miejsca, hamburska fara w 1842 uległa pożarowi, po którym kościół odbudowano. Odkryty i doceniony w 1900 przez malarza, dyrektora hamburskiego Kunstalle, Alfreda Lichtwarka trzy lata później został przeniesiony do zbiorów tego muzeum, gdzie znajduje się do dnia dzisiejszego.

Wygląd

Jest to retabulum ołtarzowe w formie tryptyku. Jego wymiary to 266 × 726 cm. Tworzą go malowany rewers, którego skrzydła boczne są widoczne po zamknięciu ołtarza oraz rzeźbiony awers. Poszczególne obrazy są malowane techniką tempery na desce.

Ołtarz zamknięty

Ołtarz słynie przede wszystkim ze skrzydeł malowanych stanowiących niegdyś rewers ołtarza, który w całości można było oglądać po obejściu tryptyku. Składa się on z czterech dużych części, dwie stanowiące odwrocie korpusu środkowego, oraz ruchome skrzydła boczne. Każda z części zawiera po sześć prostokątnych kwater w dwóch rzędach. Ciąg narracji biegnie jednak niezależne od konstrukcji ołtarza – biegnie ona od lewej do prawej w każdym rzędzie.

Rząd górny: Stworzenie światła i ciemności, Stworzenie wody, Stworzenie planet i gwiazd, Stworzenie roślin, Stworzenie zwierząt, Stworzenie Adama, oraz Stworzenie Ewy, Poznanie Adama z Ewą, Grzech pierworodny, Potępienie grzeszników, Wygnanie z raju, Adam i Ewa w pracy;

Rząd dolny: Ofiara Kaina i Abla, Bratobójstwo Kaina, Budowa Arki Noego, Ofiara Izaaka, Izaak i Ezaw, Izaak i Jakub, oraz Zwiastowanie, Narodzenie, Pokłon Trzech Króli, Prezentacja Chrystusa w świątyni, Rzeź niewiniątek i Odpoczynek podczas ucieczki do Egiptu.

Ołtarz otwarty

Ołtarz otwarty

Otwarty ołtarz stanowi zespół drewnianych pozłacanych rzeźb ściśle wpisanych w architektoniczną strukturę. Tworzą ją dwa rzędy prostokątnych kwater z pojedynczymi pełnoplastycznymi figurami świętych, nakrytych ozdobnymi baldachimami (po 10 figur w części środkowej i 12 figur na skrzydłach bocznych), na osi korpusu ołtarza pomiędzy rzędami figur umieszczone było zajmujące całą wysokość kompozycji przedstawienie Grupy Ukrzyżowania – Ukrzyżowany Chrystus wraz z Marią i Janem Ewangelistą usytuowani są na wzgórzu, na jego stokach leży czaszka symbolizująca biblijną Golgotę. Każda z części miała koronkowe zwieńczenie, wzbogacone tondami z popiersiami proroków oraz Panien Mądrych i Panien Głupich.

Potępienie grzeszników – fragment ołtarza Mistrza Bertrama

Predella zawiera rząd arkad pod którymi znajdują się kolejne rzeźby – pośrodku scena Zwiastowania, którą flankują figury pierwszych Doktorów Kościoła (po lewej) oraz główni święci zakonnicy (po prawej).

Bibliografia

• Alfred Lichtwark: Meister Bertram, Hamburg, 1905
• Alfred Stange: Deutsche Malerei der Gotik (t. III), Monachiumm, 1938
• Katalog der Alten Meister der Hamburger Kunsthalle [Katalog wystawy stałej w Kunstalle w Hamburgu], Hamburg, 1956
• Uwe Schneede (red.): Goldgrund und Himmelslicht. Die Kunst des Mittelalters in Hamburg. [Katalog zbiorów Kunsthalle w Hamburgu], Hamburg, 1999
• Andrzej Dulewicz: Encyklopedia sztuki niemieckiej, Warszawa, 2002
• Gotyk. Architektura, rzeźba, malarstwo, red. Rolf Toman, Kolonia, 1998

Linki zewnętrzne

• Widok ołtarza otwartego
• O ołtarzu w Web Gallery of Art
• Dzieje ołtarza ze strony kościoła w Grabow. kirche-grabow.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-13)].