Obiekty Twierdzy Modlin

Schemat umocnień Twierdzy Modlin po ostatniej rozbudowie - rok 1915.

Cytadela – twierdza wzniesiona etapami pomiędzy rokiem 1806 a 1883, z niewielkimi późniejszymi zmianami, stanowiąca po 1883 roku jądro - cytadelę fortowej Twierdzy Modlin. Zrąb twierdzy wystawionej z rozkazu Napoleona I w latach 1806-1813 został przebudowany i uzupełniony w latach 1832-1841. Cytadela była modernizowana w latach 1860-70, 1894-1900, 1912-1914, przy czym ostatnie daty dotyczą głównie budowy obiektów zaplecza (koszar, magazynów) i prochowni. Na Cytadelę składają się:

• Cytadela (część główna) – położona na prawym brzegu Narwi i Wisły w dzielnicy Modlin-Twierdza Nowego Dworu Mazowieckiego. XIX-wieczna twierdza składająca się z koszar obronnych, wewnętrznego pierścienia bastionowego i zewnętrznego mieszanego: poligonalno-bastionowego-kleszczowego; liczne budowle zaplecza (budynki koszarowe, prochownie). Wznoszona kolejnymi etapami. Obecnie częściowo w rękach prywatnych, częściowo teren wojskowy, niektóre obiekty opuszczone.
• Przedmoście kazuńskie – położone na lewym brzegu Wisły. Ceglano-ziemne dzieło koronowe. Teren wojskowy.
• Przedmoście nowodworskie – położone u zbiegu Wisły i Narwi. Umocnienie ziemne wraz z ceglaną tzw. Działobitnią "Świętego Michała" oraz Fort "Nad Wisłą" wzniesiony 1883-1888. Istnieją relikty umocnień. Ponadto w tej części twierdzy znajdują się ruiny głównego spichlerza twierdzy.

Wewnętrzny pierścień fortów – wzniesiony w ramach rozbudowy twierdzy w latach 1883-1888. Forty ceglano-ziemne, dwuczołowe, według wzorca F1879. Modernizowane w latach 1894-1900 i 1912-1914.

• Fort I - Zakroczym.
• Fort II - Kosewo.
• Fort III - Pomiechówek.
• Fort IV - Janówek. Później włączony do Grupy Fortowej "Janówek".
• Fort V - Dębina.
• Fort VI - Czeczotki.
• Fort VII - Cybulice.
• Fort VIII - Stare Grochale.

Zewnętrzny pierścień fortów - wzniesiony w okresie ostatniej rozbudowy twierdzy przez Rosję w latach 1912-1914, umocnienia uzupełniane i wykańczane do roku 1915. Forty wznoszone według wzorców F1909 i F1910, grupy fortowe GF-1908/12, dzieła pośrednie wzorowane na różnych dziełach niemieckich i francuskich z wykorzystaniem myśli rosyjskiej.

• Fort IX - Grochale.
• Dzieło D-1 - Wólka Smoszewska.
• Dzieło D-2 - Trębki Stare.
• Fort X - Henrysin.
• Dzieło D-3 - Strubiny.
• Fort XI - Strubiny.
• Dzieło D-4 - Strubiny.
• Fort XII - Janowo.
• Fort XIII - Błogosławie.
• Dzieło D-5 - Falbogi Borowe.
• Dzieło D-6 - Śniadówko.
• Grupa Fortowa "Goławice" - Goławice.
  • Dzieło główne - Fort XIV(b)
  • Dzieło pośrednie - koszary obronne.
• Fort XIV - Goławice.
• Grupa Fortowa "Carski Dar" - na północ od Brodów-Parceli.
  • Dzieło lewoskrzydłowe - koszary obronne.
  • Tradytor artyleryjski.
  • Fort XV.
  • Dzieło prawoskrzydłowe - punkt oporu piechoty (fort XIVb).
• Fort XVI - Czarnowo.
• Dzieło D-7 - Czarnowo.
• Dzieło D-8 - Czarnowo.
• Grupa Fortowa "Janówek" - Janówek.
  • Dzieło D-9 - Janówek.
  • Fort XVII - Janówek.
• Dzieło D-10 - Janówek.
• Fort XVIII - Boża Wola.

Ponadto wzniesiono liczne prochownie (magazyny amunicyjne), sytuowane pojedynczo bądź w zespołach na zapolach fortów. Wiele odcinków dróg w rejonie twierdzy to dawne drogi forteczne; liczne spośród nich zachowały brukowaną nawierzchnię.

Na terenie Twierdzy znajdują się polskie schrony bojowe: eksperymentalne z początku lat trzydziestych i polowe umocnienia z 1939 roku.

Źródła

• Bochenek Ryszard, "Twierdza Modlin", Warszawa 2003, ISBN 83-11-09278-8.
• Bochenek Ryszard, "Tysiąc słów o inżynierii i fortyfikacjach", Warszawa 1989, ISBN 83-11-07423-2
• Stanisław Łagowski: Szlakiem twierdz i ufortyfikowanych przedmości. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2005. ISBN 83-88773-96-8.brak strony w książce