Okolicznik przyzwolenia
Okolicznik przyzwolenia – część zdania – rodzaj okolicznika, wyjaśniający jakie okoliczności mogłyby przeszkodzić w wykonaniu określonej czynności. Odpowiada na pytania: „pomimo czego”, „mimo co”, „wbrew komu”, „wbrew czemu”, „na przekór komu”, „na przekór czemu”[1].
Połączenia z przypadkami[edytuj | edytuj kod]
Każde pytanie o okolicznik przyzwolenia łączy się z innym przypadkiem[1]:
- z dopełniaczem w pytaniach "pomimo czego" "mimo czego" np. Poszedł pomimo deszczu (dopełniacz).
- z celownikiem w pytaniach "wbrew komu" "wbrew czemu", "na przekór komu", "na przekór czemu" np. Upił się wbrew zakazowi (celownik).
Przyimek "mimo" może być używany z biernikiem zaimków "to" i "co" np. Mimo to rozpłakali się (biernik).
Zdanie podrzędnie złożone okolicznikowe przyzwolenia[edytuj | edytuj kod]
Jest to zdanie, w którym okolicznik przyzwolenia zdania nadrzędnego został zastąpiony przez zdanie podrzędne (przyzwalające). Zdanie podrzędne mówi o niesprzyjających okolicznościach i przeszkodach, które jednak nie przeszkodziły w zajściu określonego zdarzenia wyrażonego w zdaniu nadrzędnym. Pytanie stawiane przez zdanie nadrzędne zdaniu podrzędnemu w tym rodzaju zdania to "pomimo czego", "mimo co", "wbrew komu", "wbrew czemu"[2].
Charakterystycznymi wskaźnikami zespolenia zdania przyzwalającego są[2][3]:
- chociaż (np. Maria kąpała się w jeziorze, chociaż była noc.)
- choć (np. Szliśmy aż dwie godziny, choć były sprzyjające warunki.)
- choćby (np. Choćby nam było przegrać tę walkę, musimy zaryzykować.)
- mimo że (np. Zjadłem ciastko, mimo że nie mogę tego robić.)
- pomimo że (np. Pomimo że nie lubię wycieczek, ta mnie szczególnie zainteresowała.)
- jakkolwiek (np. Jakkolwiek nie zrobił, wymierz mu ostrą karę.)
oraz starsze, już nieużywane[2]:
- lubo (np. Lubo niebawem przyszedł do siebie, nie oglądał jednak telewizji.)
- by (np. Bym miał zrobić, nie ustąpię.)
- żeby (np. Żeby mnie wsadzili do najokrutniejszego więzienia, to ucieknę.)
- acz (np. Maria, acz senna i niezadowolona, pracowała niczym mrówka.)
- aczkolwiek (np. Fizyka ma wiele wspólnego z matematyką, aczkolwiek widać spore różnice.).
Przykłady zdań[edytuj | edytuj kod]
- Piotr postanowił tańczyć (zdanie nadrzędne 1 stawia pytanie mimo co?), mimo że było bardzo późno.
- (zdanie nadrzędne 2 stawia pytanie mimo czego?) Żebyś mnie prosił nie wiem jak długo, nie dam się namówić na to ryzykowne przedsięwzięcie.
Imiesłowowy równoważnik zdania okolicznikowego przyzwolenia[edytuj | edytuj kod]
Można także użyć imiesłowowego równoważnika zdania okolicznikowego przyzwolenia, które zazwyczaj zawiera słowo "nawet" lub "chociaż" np.[2]:
- Nawet nie lubiąc prawa, trzeba go przestrzegać.
- Żył, nawet trując się.
- Nie będąc zdolny do przyjaźni, byłem przecież zdolny do wielkiej miłości.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Klemensiewicz 1953 ↓, s. 35.
- ↑ a b c d Bąk 1977 ↓, s. 455.
- ↑ Klemensiewicz 1953 ↓, s. 52.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zenon Klemensiewicz: Zarys składni polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1953.
- Piotr Bąk: Gramatyka języka polskiego – zarys popularny. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1977. ISBN 83-214-0923-7.