Okopisko
Okopisko – ludowe określenie cmentarza żydowskiego.
Pierwotnie było dość popularne w staropolskich, małomiasteczkowych społecznościach Galicji. Okopisko w pierwotnym znaczeniu określało miejsce, gdzie grzebano padłe z powodu różnych chorób zwierzęta.
Obecnie w sferze tradycji, przekazów ustnych, opracowaniach, publikacjach i projektach historycznych określenie może mieć różny wydźwięk:
- Istnieją źródła wymieniające określenie "okopisko" jako pogardliwe[1] dla cmentarza żydowskiego w języku ludowym w małych miasteczkach Galicji[2]. Określenia w takim rozumieniu zostało użyte przez projekt "Kirkuty" zajmujący się historią żydowskich cmentarzy w Polsce[3].
- Na obszarach Polski, szczególnie na Podkarpaciu i Zamojszczyźnie, określenie występuje w tradycji i piśmiennictwie w sposób neutralny i pozbawiony negatywnego nacechowania - oznacza stary cmentarz żydowski lub miejsce, które po nim pozostało (zostało użyte wielokrotnie w źródłach przez autorów opisów takich miejsc; np. w Sanoku (stary cmentarz[4][5][6][7][8][9][10], Pruchniku[11], Przemyślu[12], Piotrkowie Trybunalskim[13], Rymanowie-Zdroju[14], Tyrawie Wołoskiej[15]). Określenia używa także projekt "Wirtualny Sztetl" zajmujący się historią Żydów Polskich[16][17].
Inne znaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Miejsce grzebania padłych zwierząt.
- Okop obronny[18].
- Staropruskie grodzisko obronne na południe od Myślic[19].
- Pewna ilość ograbionego siana, z którego ma być postawiona kopa[20].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ "W przypadku cmentarzy żydowskich możemy spotkać się z kilkoma określeniami. W języku hebrajskim będą to: "bet chaim" (dom życia), "bet kwarot" (dom grobów) czy "bet olam" (dom życia wiecznego), w języku jidysz - "hajlike ort" (święte miejsce) oraz "gute ort" (dobre miejsce). W Polsce powszechnie przyjęte jest wywodzące się z języka niemieckiego słowo "kirkut". W różnych rejonach naszego kraju możemy usłyszeć też nazwy: "kierkut", "kierkow", "kerchoł", "mogiłki" czy też pogardliwe określenie "okopisko"." w: Andrzej Bielowski. Kilka słów o cmentarzach żydowskich i obyczajach związanych z pogrzebem [1]; "Sporadycznie na różnych obszarach pojawiają się ponadto znaczenia miejsce zakopywania padłych zwierząt oraz stary, opuszczony cmentarz. Dominuje rzeczywiście znaczenie cmentarz żydowski." w:Studia Judaica 2000. str. 32; "Żydzi nazywali cmentarz bet dam, czyli wieczny dom lub bet hachajim, zaś Polacy - kirkutem lub nieco pogardliwie okopiskiem, bo okopisko to miejsce grzebania zwierząt." w: Andrzej Potocki. Podkarpackie judaica. 1993 str. 11
- ↑ Andrzej Potocki: Żydzi w Podkarpackiem. Rzeszów: Libra, 2004, s. 211. ISBN 83-89183-05-6.
- ↑ Kilka słów o cmentarzach żydowskich i obyczajach związanych z pogrzebem [online], www.kirkuty.xip.pl [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Kronika. „Gazeta Przemyska”, s. 3, Nr 49 z 18 czerwca 1891.
- ↑ Alojzy Zielecki, Rozwój ruchu niepodległościowego, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 396.
- ↑ Andrzej Potocki: Żydzi w Podkarpackiem. Rzeszów: Libra, 2004, s. 175. ISBN 83-89183-05-6.
- ↑ Edward Zając, 100 lat Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka 1904-2004, Sanok 2004, s. 14.
- ↑ Zabytki Sanok. [dostęp 2012-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-06)].
- ↑ Sanok, Żydzi i kłódki | Małopolska24 [online], www.malopolska24.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
- ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka. Część druga, Sanok 2000, s. 216.
- ↑ Cmentarz żydowski w Pruchniku Jewish cemetery in Pruchnik [online], www.kirkuty.xip.pl [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Cmentarz Główny w Przemyślu. [dostęp 2012-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-27)].
- ↑ Piotrków Trybunalski - inwestycje, turystyka, historia - oficjalna strona UM. [dostęp 2012-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-10)].
- ↑ Rymanów Zdrój » Historia. [dostęp 2012-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-06)].
- ↑ Zielone Karpaty. [dostęp 2012-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-18)].
- ↑ http://www.sztetl.org.pl/template/gfx/prezentacje/cmentarze_pelna.pdf
- ↑ Cmentarz (ul. Mickiewicza) - Cmentarze - Zabytki - Lutomiersk - Wirtualny Sztetl
- ↑ "Przy takim urządzeniu wszystko odbywało się w największym porządku, a napad stał się niemożliwym, albowiem napadający musieliby zdobyć pierwej jedno lub drugie okopisko, zanim mogliby się rzucić na przebywających rzekę." H.Sienkiewicz "Przez Stepy".
- ↑ "Morąg z dziejów miasta i powiatu". Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1973
- ↑ Dialektologia Polska [online], www.dialektologia.uw.edu.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).