Orzechów (powiat radomszczański)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Orzechów
wieś
Ilustracja
Widok wsi (1984)
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Powiat

radomszczański

Gmina

Kobiele Wielkie

Liczba ludności (2022)

273[2]

Strefa numeracyjna

44

Kod pocztowy

97-524[3]

Tablice rejestracyjne

ERA

SIMC

0543083

Położenie na mapie gminy Kobiele Wielkie
Mapa konturowa gminy Kobiele Wielkie, po lewej znajduje się punkt z opisem „Orzechów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Orzechów”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Orzechów”
Położenie na mapie powiatu radomszczańskiego
Mapa konturowa powiatu radomszczańskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Orzechów”
Ziemia51°02′08″N 19°32′24″E/51,035556 19,540000[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Orzechów – wieś w Polsce, położona w województwie łódzkim, w powiecie radomszczańskim, w gminie Kobiele Wielkie[4][5], w dolinie rzeczki Orzechówki, na skraju zwartego kompleksu lasów radomszczańskich, na tzw. Wzgórzach Radomszczańskich.

W latach 1954-1958 wieś należała i była siedzibą władz gromady Orzechów, po jej zniesieniu w gromadzie Strzałków. W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego.

Wieś w przeszłości (za I Rzeczypospolitej) zwana Orzechowem Królewskim, a po drugim rozbiorze, kiedy władze pruskie dobra upaństwowiły oraz za Królestwa Polskiego – Orzechowem Rządowym.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka źródłowa dotycząca miejscowości pochodzi z 1388 r. i dotyczy sporu sądowego o przebieg granic pomiędzy Orzechowem a Orzechówkiem, a konkretnie obu brzegów rzeczki Orzechówki, przepływającej pomiędzy nimi. Spór sądowy wiedli Piotr Kolano – sołtys wsi królewskiej Orzechów z Albertem i Wawrzyńcem – właścicielami wsi Orzechówek. Powodem sporu było prawo do wykopania stawu rybnego, wykonania zastawek i wybudowania młyna. Bez prawa do dysponowania obu brzegami rzeczki, nikt z właścicieli którejkolwiek ze wsi, nie mógł poczynić w/w niezbędnych przedsięwzięć gospodarczych. Ostatecznie spór wygrał sołtys Orzechowa, gdyż w 1397 r. sołtys z Ulesia (prawdopodobnie tożsamy z Piotrem Kolano), sprzedał młyn w Orzechowie Mikołajowi z Michałowa[6]. W 1411 r. właściciel sąsiedniego Strzałkowa Leonard z Nowaków Strzałkowski, tworząc prebendę kościelną na uposażenie kanoników gnieźnieńskich herbu Poraj, włączył do niej sołectwo wsi królewskiej Orzechów wraz z młynem do tegoż sołectwa należącym[7]. Wieś królewska w tenucie radomszczańskiej w powiecie radomszczańskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku[8]. Z upływem czasu, powstała osada młynarska otrzymała nazwę Soczewka (bądź Secówka). Wspomina się o niej również w lustracjach dóbr królewskich z l. 1616-1620, 1628-1632, 1659-1665, w 1765 r. i 1789 r. W XVIII w. młynarzami na Secówce była jedna z gałęzi dużego rodu młynarskiego Brel zw. Rozpędzkimi. Po nich młyn przejęli Kochowscy zw. Wrona lub Wrońscy, Miedzińscy, w I poł. XIX ponownie Brelowie (z linii kijowskiej), Brzezińscy, Śliwakowscy i Plucińscy[9]. Szczegółowy opis dworu królewszczyzny w Orzechowie i młyna zw. Secówka zamieszczono w dwóch ostatnich lustracjach dóbr z 1765 r.[10] i 1789 r. W 1827 r. w Orzechowie było 24 domostwa i 138 mieszkańców, a w 1886 r. były 33 domostwa, 282 mieszkańców i 360 mórg ziemi uprawianej przez włościan, podczas gdy w tym czasie folwark liczył sobie 1 domostwo, 9 mieszkańców i 90 mórg ziemi, ponadto w Orzechowie odnotowano 8 osad z 26 mieszkańcami i 89 morgami ziemi[11].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 93766
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 873 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ Rejestr TERYT. Jednostki podziału terytorialnego (TERC). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2023-07-18].
  6. ↑ S.M. Zajączkowski, Zarys dziejów powiatu radomszczańskiego [w:] Zeszyty Radomszczańskie, t. II, 2008, s. 129.
  7. ↑ M. Rawita-Witanowski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, Br. Chlebowski (red.), t. XI, s. 448.
  8. ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 66.
  9. ↑ E. Bryl, M. Pawlikowski, Saga o młynach i młynarzach z rodziny Brel, Strzałków 2017, s. 62-65, 67, 73, 87, ISBN 978-83-933262-5-9.
  10. ↑ Lustracja dóbr królewskich Ekonomii Gidelskiej z 1765 r., [w:] J. Pawlikowski, M. Pawlikowski, Zeszyty Radomszczańskie, t. XIII, Radomsko 2017, s. 53-60.
  11. ↑ Br. Chlebowski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII, hasło: Orzechów nr 1, s. 608.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • S. M. Zajączkowski, Zarys dziejów powiatu radomszczańskiego [w:] Zeszyty Radomszczańskie, t. II, 2008,
  • Br. Chlebowski, hasło: Orzechów nr 1 [w:] Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII,
  • E Bryl, M. Pawlikowski, Saga o młynach i młynarzach z rodziny Brel, Strzałków 2017, ISBN 978-83-933262-6-9
Gmina Kobiele Wielkie
Siedziba gminy
Wsie
Kolonie
Osady leśne
Integralne
części wsi

Herb gminy Kobiele Wielkie

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Orzechów_(powiat_radomszczański)&oldid=72573119”