Piaskowiec cergowski
Piaskowiec cergowski – piaskowiec (waka lityczna, rzadko arenit lityczny) występujący w jednostkach dukielskiej i śląskiej Karpat Zewnętrznych. Wiek piaskowca cergowskiego to dolny oligocen. Od miejsca wydobycia nazywany także piaskowiec Komańcza.
Piaskowiec cergowski odsłania się na długości 75 km w Polsce, w województwie podkarpackim. Wydobywany jest w kamieniołomie Komańcza-Jawornik w powiecie sanockim, w gminie Komańcza; w Lipowicy w powiecie krośnieńskim, w gminie Dukla oraz w innych miejscach.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
Piaskowiec cergowski to zdiagenezowany podmorski stożek napływowy, który znajdował się w istniejącym od kredy basenie dukielskim. Powstał w środowisku o ograniczonej zawartości tlenu.
Skład mineralogiczny[edytuj | edytuj kod]
W skład piaskowca cergowskiego wchodzą:
- kwarc 23–40%
- okruchy innych skał 24,8–58,4%
- łyszczyki (głównie muskowit) <11%
- skalenie <10%
- sporadycznie także minerały ciężkie, glaukonit, wapienne szczątki organiczne, piryt i inne
Spoiwo dolomitowo-wapnisto-ilaste.
Cechy fizyczne[edytuj | edytuj kod]
Piaskowiec cergowski jest barwy popielatej z odcieniem niebieskim. Jest jednym z najbardziej wartościowych przemysłowo piaskowców karpackich.
- Gęstość 2,52 g/cm³
- Nasiąkliwość 0,59%
- Wytrzymałość na ściskanie 156,2–174,7 MPa
- Ścieralność na tarczy Boehmego 0,26 cm
- Mrozoodporność całkowita
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kamieniołom w Komańczy otwarto w 1870. Został zamknięty na przełomie lat 80. i 90. XX w. i ponownie otwarty w 2010.
Kamieniołom Lipowica był eksploatowany od lat 40. XX w. do 1979. Od 1979 skała pozyskiwana jest z kamieniołomu Lipowica II.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Piaskowiec cergowski stosuje się w budownictwie oraz w drogownictwie jako kruszywo.
Przykłady zastosowania[edytuj | edytuj kod]
Wybrane budowle, w których wykorzystany był piaskowiec cergowski:
- osiedle Bliska Wola w Warszawie – elewacja
- MOSiR w Jaśle
- kościół Świętego Krzyża w Rzeszowie – deptak przed wejściem głównym
- stadion MOSiR Krosno - nawierzchnia toru żużlowego[1]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wojciech Ogonowski: Tor w Krośnie po weryfikacji. Jest krótszy, ale nadal najdłuższy w Polsce. sportowefakty.wp.pl, 26 marca 2017. [dostęp 2022-10-18].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Walendowski. Minimonografie polskich kamieni budowlanych. Piaskowce z Komańczy. „Nowy Kamieniarz”. 1 (79)/2015, 2015. ISSN 1899-3419.
- Wpływ procesów sedymentacyjnych i diagenetycznych na przydatność gospodarczą piaskowców cergowskich ze złoża „Lipowica II-1”. warsztatygornicze.pl. [dostęp 2018-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-20)]. (pol.).