Pleśniak groniasty
 Sporangiofory | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pleśniak groniasty |
| Nazwa systematyczna | |
| Mucor racemosus Fresen. Beitr. Mykol. 1: 12 (1850) | |
Pleśniak groniasty (Mucor racemosus Fresen) – gatunek grzybów należący do rodziny pleśniakowatych (Mucoraceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Mucor, Mucoraceae, Mucorales, Incertae sedis, Mucoromycetes, Mucoromycotina, Mucoromycota, Fungi[1].
Na początku 2021 w serwisie Species Fungorum odnotowano 26 synonimów. Niektóre z nich[2]:
- Circinomucor sphaerosporus (Hagem) Arx 1982
- Mucor chibinensis Neophyt. 1955
- Mucor globosus A. Fisch. 1892
- Mucor oudemansii Váňová 1991
- Mucor pyri M.P. English 1943
- Mucor sphaerosporus var. major Naumov 1954
W polskiej literaturze bywa określany jako pleśniak groniasty[3].
Morfologia i rozwój[edytuj | edytuj kod]
Grzyb mikroskopijny powszechnie występujący w glebie i na butwiejącym materiale roślinnym. Znajdywano go także w licznych produktach spożywczych. Jest saprotrofem, odżywiającym się martwą materią organiczną. W zależności od warunków środowiska może występować w postaci strzępkowej (pleśniowej) lub drożdżowej. Szybko rośnie zarówno w warunkach tlenowych, jak i beztlenowych. W powietrzu tworzy grubą szarą grzybnię, która stopniowo staje się brązowa lub czarna wraz z nagromadzeniem zarodni, które zawierają liczne ciemne sporangiospory[4]. Zarodnie przeważnie mają 50–60 μm szerokości, a spory są mniej więcej kuliste[5]. W warunkach ściśle beztlenowych i w obecności obfitego źródła heksozy M. racemosus rośnie w postaci drożdży. Wysokie ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla również sprzyja rozwojowi drożdży. W warunkach tlenowych lub mikroaerobowych grzyb rośnie w postaci pleśni[4]. W wodzie tworzy skórzaste lub kłaczkowate porośla na kamieniach i innych zanurzonych obiektach. Tworzą je silnie rozgałęzione strzępki, przy czym rozgałęzienia są krótsze od nici głównej. Strzępki najczęściej bez przegród[5]. W złożonej pożywce zawierającej pepton, glukozę i wyciąg z drożdży sporangiospory kiełkują w warunkach tlenowych w postaci strzępek i nadal rosną poprzez rozszerzenie wierzchołka, ostatecznie tworząc grzybnię, z której rozwijają się sporangiofory i sporangiospory. Grzybnia składa się zarówno ze strzępek powietrznych, jak i substratowych, a jej wzrost jest charakterystycznie bujny i szybki. W tej samej pożywce, ale w warunkach beztlenowych, sporangiospory kiełkują jako wielobiegunowe pączkujące komórki drożdży. Proces morfogenetyczny, który został najlepiej zbadany jako modelowy system rozwojowy, to różnicowanie drożdży od strzępków. Jeśli aktywnie rosnące drożdże zostaną przeniesione ze środowiska beztlenowego, bogatego w dwutlenek węgla do środowiska tlenowego, z wcześniej pączkujących komórek drożdży wyłaniają się strzępki 3–5 godzin po zmianie. Jeśli chodzi o zrozumienie fizjologicznych, biochemicznych i molekularnych podstaw tego układu rozwojowego, większość badań koncentrowała się na okresie od momentu zmiany do 3 lub 4 godzin po zmianie, ale zanim nastąpi zauważalna zmiana morfologiczna. Przypuszczalnie w tym okresie zachodzi kaskada zdarzeń biochemicznych i molekularnych, które prowadzą do zdarzeń fizjologicznych objawiających się zmianą zarówno formy, jak i tempa wzrostu[4]. Jako pleśń wewnątrz budynków preferuje lokale o wilgotności względnej 80–90%[6]. W wodzie występuje przy temperaturze od 4 do 32 °C z optimum 20–25 °C[5].
Może rozmnażać się również płciowo. Strzępki zgodnych typów kojarzenia dotykają się i łączą dając początek grubościennemu zygosporangium zawierającemu pojedynczą zygosporę. Kiełkowanie z zygospory prowadzi do wzrostu nowych strzępek, z których powstają bezpłciowe zarodniki typu + i – kojarzenia. Kiełkowanie tych zarodników wytwarza nowe haploidalne strzępki tego samego typu kojarzenia[7].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
- Zarodniki Mucor racemosus roznoszone są przez wiatr i mogą wywoływać alergie nawet u zdrowych ludzi, a u ludzi osłabionych poważne zapalenie zatok. Choroby wywołuje głównie postać pleśniowa[8].
- Jest jednym z gatunków tworzących pleśń w budynkach[9].
- Rośnie zainteresowanie M. racemosus jako organizmem modelowym do badania fundamentalnych zagadnień biologii molekularnej w zakresie morfogenezy komórkowej. W szczególności badania te koncentrują się na zróżnicowanej ekspresji genów podczas rozwoju M. racemosus oraz na mechanizmach, które mogą służyć do regulowania takiej ekspresji[8].
- W przemyśle spożywczym jest wykorzystywany do produkcji niektórych gatunków serów i czekolad[10].
- Jego zdolność do wytwarzania różnych substancji została wykorzystana w przemyśle np. do wytwarzania enzymu fitazy, ale może też wytwarzać inne enzymy[10].
- W Chinach i Wietnamie jest wykorzystywany przy produkcji twarogu sojowego (tzw. sufu)[11].
- Jest używany w laboratoryjnych badaniach lekarstw, jest bowiem dobrym modelem fenotypowej oporności wielolekowej u niższych eukariontów. Przystosowuje się do znanych antybiotyków, takich jak cykloheksymid, trichodermina i amfoterycyna B. Komórki przystosowane do cykloheksymidu są 40-krotnie bardziej odporne na lek niż komórki nieprzystosowane. Te przystosowane komórki badano, aby lepiej zrozumieć mechanizm uodparniania się na lekarstwa[12].
- Jest także grzybem wodnym i może być wykorzystany do biologicznego oznaczania klasy czystości wód, jako wskaźnik saprobowości. Jest saprofilem, czyli preferuje wody α-mezosaprobowe o BZT5 około 15 mg O2/l, ale występuje też w polisaprobowych. Spotykany jest w ściekach organicznych, zwłaszcza browarnianych[5].
- Dwa związki chemiczne powstałe w wyniku biotransformacji tłuszczy przez M. racemosus okazały się skuteczne przeciwko komórkom raka prostaty[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2021-12-18] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2021-01-18] (ang.).
- ↑ Adam Ciągliński, Przyczynek do nauki o grzybnicach pleśniowych, „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego”, 87 (4), 1890, s. 496.
- ↑ a b c Clark B. Inderlied, Julius Peters, Ronald L. Cihlar, Mucor racemosus, „Fungal Dimorphism”, Boston MA: Springer, 1985, s. 337–359, DOI: 10.1007/978-1-4684-4982-2_13, ISBN 978-1-4684-4984-6 [dostęp 2021-12-18] (ang.).
- ↑ a b c d Lesław Turoboyski, Hydrobiologia techniczna, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 227–229, ISBN 83-01-00739-7.
- ↑ Beata Gutarowska, Grzyby strzępkowe zasiedlające materiały budowlane. Wzrost oraz produkcja mikotoksyn i alergenów, „Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej”, 1074, 2010, s. 74, ISSN 0137-4834.
- ↑ Edmund Malinowski, Anatomia roślin, Warszawa: PWN, 1966.
- ↑ a b Shanoo Suroowan, Fawzi Mahomoodally, Mucor racemosus, [w:] Underexplored Medicinal Plants from Sub-Saharan Africa, 2020 [online] [dostęp 2021-01-18] (ang.).
- ↑ Marlena Piontek, Występowanie grzybów pleśniowych w budownictwie mieszkaniowym, „Politechnika Zielonogórska Zeszyty Naukowe Inżynieria Środowiska”, 7, 1998, s. 127–137.
- ↑ a b Barbara Bogar i inni, Production of Phytase by Mucor racemosus in Solid-State Fermentation, „Biotechnology Progress”, 19 (2), 2003, s. 312–319, DOI: 10.1021/bp020126v, PMID: 12675565.
- ↑ Bei-Zhong Han i inni, Mucoraceous moulds involved in the commercial fermentation of Sufu Pehtze, „Antonie van Leeuwenhoek”, 85 (3), 2004, s. 253–7, DOI: 10.1023/B:ANTO.0000020157.72415.b9, PMID: 15028872.
- ↑ G Shearer jr., P S Sypherd, Cycloheximide efflux in antibiotic-adapted cells of the fungus Mucor racemosus, „Antimicrobial Agents and Chemotherapy”, 32 (3), 1988, s. 341–5, DOI: 10.1128/aac.32.3.341, PMID: 3364951, PMCID: PMC172172.
- ↑ Guangtong Chen i inni, Biotransformation of 20(S)-protopanaxatriol by Mucor racemosus and the anti-cancer activities of some products, „Biotechnology Letters”, 37 (10), 2015, s. 2005–9, DOI: 10.1007/s10529-015-1877-2, PMID: 26054722.