Profilaktyka przedekspozycyjna HIV

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Profilaktyka przedekspozycyjna HIV (ang. pre-exposure prophylaxis, PrEP) – metoda zapobiegania rozprzestrzeniania się czynnika chorobotwórczego wśród ludzi nienarażonych jeszcze na kontakt z patogenem. Najczęściej używa się tego określenia w profilaktyce wirusa HIV.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 2012 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zarekomendowała stosowanie PrEP u par, w których jeden partner jest seropozytywny, u MSM oraz u osób transpłciowych[1][2]. W lipcu tego samego roku amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) po analizie przeprowadzonych wcześniej badań[3][4][5][6][7] dopuściła do użytku lek Truvada jako element profilaktyki HIV/AIDS. Zalecono, by lekarze dokonywali oceny pacjentów, biorąc pod uwagę czynniki takie jak: aktywne życie seksualne, ryzykowne zachowania seksualnie, przyjmowanie narkotyków, związki i kontakty seksualne z osobami seropozytywnymi[8].

Kolejne badania i metaanalizy przeprowadzone w kolejnych latach[9][10][11] potwierdziły spadek ryzyka zakażenia HIV o 51%, przy czym wartość ta znacząco wzrastała w grupie ściśle przestrzegającej przyjmowania leku (high adherence)[12][13]. Raporty z lat 2016-2019 mówią o skuteczności w granicach 99%[14][15].

W październiku 2019 FDA zatwierdziła preparat Descovy do stosowania jako PrEP[16], a w grudniu 2021 Apretude w formie zawiesiny do zastrzyków domięśniowych[17].

Schemat postępowania[edytuj | edytuj kod]

Wdrożenie i stosowanie profilaktyki przedekspozycyjnej muszą być poddane ścisłej i regularnej kontroli lekarskiej. Poszczególne kroki można ująć w poniższy schemat[18][19]

Truvada

Etap 0 – przed rozpoczęciem

  • Wywiad z pacjentem i ustalenie wskazań do stosowania PrEP (wysokie ryzyko zakażenia)

Etap 1 – rozpoczęcie

  • Wykluczenie zakażenia HIV, HBV, STD
  • Morfologia krwi, kontrola stanu nerek

Etap 2 – stosowanie

  • Pierwsza wizyta lekarska po miesiącu, badania w kierunku HIV, HBV, STD, kontrola stanu zdrowia
  • Kolejne wizyty co trzy miesiące, badania jw.

Etap 3 – zakończenie

  • Wykluczenie zakażenia HIV (badanie po 12 tygodniach od zakończenia)
  • Kontrola stanu zdrowia
  • Ocena ryzyka zakażenia

Ważnym zadaniem lekarza prowadzącego jest ocena, na ile pacjent przestrzega regularnego przyjmowania leku oraz ewentualne skierowanie na konsultację psychologiczną[20].

Leki i dawkowanie[edytuj | edytuj kod]

Podstawowym lekiem stosowanym w PrEP jest Truvada, antyretrowirusowy lek złożony w postaci tabletki powlekanej, w skład którego wchodzi emtrycytabina 200 mg i tenofowir (dizoproksyl tenofowiru) 245 mg[21]. Lek ten można przyjmować na dwa sposoby[22]:

  • codziennie – jedna tabletka każdego dnia o tej samej godzinie
  • doraźnie – 2 tabletki od 24 do 2 godzin przed stosunkiem, po jednej tabletce przez 2 kolejne dni po stosunku.

Drugim lekiem dopuszczonym do obrotu jest Descovy, tabletki powlekane. W skład tego leku wchodzą emtrycytabina 200 mg i tenofowir (alafenamid tenofowiru) (10 mg lub 25 mg)[23]. Ten środek może być stosowany tylko codziennie i nie jest zatwierdzony do użytku dla cis-kobiet[22].

Trzecim lekiem, jedynym do tej pory (2022) w formie zastrzyku domięśniowego, jest Apretude zawierający 600 mg kabotegrawiru w 3 ml zawiesiny. Po pierwszych dwóch dawkach podanych w odstępie miesiąca, kolejne podaje się co 2 miesiące[24]. Zaletą tego rozwiązania jest brak konieczności codziennego przyjmowania, co gwarantuje większą dyskrecję. Może to być ważne szczególnie dla osób żyjących w środowisku skłonnym do ostracyzmu.

Przeciwwskazania i efekty uboczne[edytuj | edytuj kod]

Pierwszym przeciwwskazaniem do stosowania preparatów Truvada i Descovy jest seropozytywność[25][26]. Należy również wykluczyć nadwrażliwość na substancję czynną i/lub substancje pomocnicze[27][23].

Wśród efektów ubocznych mogą wystąpić[28]:

  • Bardzo często – ból i zawroty głowy, biegunka, nudności, wymioty, zwiększona aktywność kinazy kreatynowej, hipofosfatemia, astenia;
  • Często – neutropenia, reakcje uczuleniowe, hiperglikemia, hipertrójglicerydemia, bezsenność, niezwykłe sny, zawroty i ból głowy, zwiększona aktywność amylazy, zwiększona aktywność lipazy w surowicy, wymioty, bóle brzucha, dyspepsja, zwiększona aktywność aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) i (lub) aminotransferazy alaninowej (AlAT) w surowicy, hiperbilirubinemia, wysypka, świąd, pokrzywka, przebarwienie skóry (nadmierna pigmentacja), ból, astenia, wzdęcia;
  • Niezbyt często – niedokrwistość, obrzęk naczynioruchowy, hipokaliemia, zapalenie trzustki, rabdomioliza, osłabienie mięśni, zwiększenie stężenia kreatyniny, białkomocz, zaburzenia czynności kanalika bliższego nerki w tym zespół Fanconiego;
  • Rzadko – kwasica mleczanowa, stłuszczenie wątroby, zapalenie wątroby, obrzęk naczynioruchowy, osteomalacja (objawiająca się bólem kości i rzadko przyczyniające się do złamań), miopatia, niewydolność nerek (ostra i przewlekła), ostra martwica kanalików nerkowych, zapalenie nerek (w tym ostre śródmiąższowe zapalenie nerek), moczówka prosta pochodzenia nerkowego

Dostępność preparatów i refundacja[edytuj | edytuj kod]

Dostępność PrEP w Europie

Od 2012 do 2022 wiele krajów na całym świecie dopuściło stosowanie PrEP jako jeden z elementów zapobiegania rozprzestrzeniania się HIV/AIDS. USA zaaprobowały lek już w 2012[8]. W 2018 dołączyły do Stanów kolejne kraje: Korea Południowa (płatny)[29], Kanada, Izrael, Kenia, RPA[30], Australia (subsydiowany)[31], Nowa Zelandia (subsydiowany)[32].

W Europie pierwszym krajem, który dopuścił PrEP była Francja w 2015[33]. Rok później Norwegia ogłosiła, że Truvada będzie całkowicie subsydiowana przez państwo, stając się tym samym pierwszym krajem, który oferuje PrEP gratis[34].

W 2019 PrEP refundowało 14 krajów Europy: Belgia, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Dania, Francja, Niemcy, Islandia, Luksemburg, Mołdawia, Holandia, Norwegia, Portugalia, Szwecja oraz Irlandia Północna i Szkocja w ramach Zjednoczonego Królestwa. W 10 krajach dostępne były zamienniki nie w pełni refundowane: Armenia, Austria, Czechy, Finlandia, Irlandia, Izrael, Włochy, Malta, Polska i Szwajcaria. Kolejne 4 państwa – Gruzja, Grecja, Słowenia, Hiszpania, Ukraina oraz Anglia i Walia w Wielkiej Brytanii – zgłosiło dostępność PrEP tylko w ramach projektów pilotażowych, badawczych lub demonstracyjnych[35].

Jedną z najpoważniejszych przeszkód w upowszechnianiu się profilaktyki przedekspozycyjnej jest cena lekarstw. Przykładowo w Polsce (dane na 15 marca 2022) Truvada kosztuje 4618 PLN/30 tabletek (zamiennik 880 PLN)[36], a Descovy 565 PLN/30 tabletek[37].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Consolidated guidelines on the use of antiretroviral drugs for treating and preventing HIV infection. Second edition, World Health Organization, 2016, s. 52, ISBN 978-92-4-154968-4.
  2. ↑ Guidance on oral pre-exposure prophylaxis (PrEP) for serodiscordant couples, men and transgender women who have sex with men at high risk of HIV: recommendations for use in the context of demonstration projects., Genewa: World Health Organization, 2012 (ang.).
  3. ↑ Lisa A. Grohskopf i inni, Randomized trial of clinical safety of daily oral tenofovir disoproxil fumarate among HIV-uninfected men who have sex with men in the United States, „Journal of Acquired Immune Deficiency Syndromes (1999)”, 64 (1), 2013, s. 79–86, DOI: 10.1097/QAI.0b013e31828ece33, ISSN 1944-7884, PMID: 23466649 [dostęp 2022-03-14].
  4. ↑ Robert M. Grant i inni, Preexposure chemoprophylaxis for HIV prevention in men who have sex with men, „The New England Journal of Medicine”, 363 (27), 2010, s. 2587–2599, DOI: 10.1056/NEJMoa1011205, ISSN 1533-4406, PMID: 21091279, PMCID: PMC3079639 [dostęp 2022-03-14].
  5. ↑ Kachit Choopanya i inni, Antiretroviral prophylaxis for HIV infection in injecting drug users in Bangkok, Thailand (the Bangkok Tenofovir Study): a randomised, double-blind, placebo-controlled phase 3 trial, „The Lancet”, 381 (9883), 2013, s. 2083–2090, DOI: 10.1016/S0140-6736(13)61127-7, ISSN 1474-547X, PMID: 23769234 [dostęp 2022-03-14].
  6. ↑ Jared M. Baeten i inni, Antiretroviral Prophylaxis for HIV-1 Prevention among Heterosexual Men and Women, „The New England journal of medicine”, 367 (5), 2012, s. 399–410, DOI: 10.1056/NEJMoa1108524, ISSN 0028-4793, PMID: 22784037, PMCID: PMC3770474 [dostęp 2022-03-14].
  7. ↑ Michael C. Thigpen i inni, Antiretroviral Preexposure Prophylaxis for Heterosexual HIV Transmission in Botswana, „The New England Journal of Medicine”, 367 (5), 2012, s. 423–434, DOI: 10.1056/NEJMoa1110711, ISSN 0028-4793, PMID: 22784038 [dostęp 2022-03-14].
  8. ↑ a b US Public Health Service, PREEXPOSURE PROPHYLAXIS Preexposure prophylaxis for the prevention of HIV infection in the United States - 2014. A clinical practice guideline [online], 2014, s. 12 [zarchiwizowane z adresu 2018-04-11].
  9. ↑ G. Fonner, R. Grant, R. Baggaley, Oral pre-exposure prophylaxis (PrEP) for all populations: a systematic review and meta-analysis of effectiveness, safety, and sexual and reproductive health outcomes, Ten plik jest uzupełnieniem Guideline on when to start antiretroviral therapy and on pre-exposure prophylaxis for HIV.
  10. ↑ Jared M. Baeten i inni, Single-agent tenofovir versus combination emtricitabine plus tenofovir for pre-exposure prophylaxis for HIV-1 acquisition: an update of data from a randomised, double-blind, phase 3 trial, „The Lancet. Infectious Diseases”, 14 (11), 2014, s. 1055–1064, DOI: 10.1016/S1473-3099(14)70937-5, ISSN 1474-4457, PMID: 25300863, PMCID: PMC4252589 [dostęp 2022-03-14].
  11. ↑ James Wilton i inni, Pre-exposure prophylaxis for sexually-acquired HIV risk management: a review, „HIV/AIDS (Auckland, N.Z.)”, 7, 2015, s. 125–136, DOI: 10.2147/HIV.S50025, ISSN 1179-1373, PMID: 25987851, PMCID: PMC4422285 [dostęp 2022-03-14].
  12. ↑ Consolidated guidelines..., s. 53-54 (ang.).
  13. ↑ PrEP [online], Społeczny Komitet ds. AIDS [dostęp 2022-03-14] (pol.).
  14. ↑ Effective HIV Prevention Strategies | HIV Risk and Prevention Estimates | HIV Risk and Prevention | HIV/AIDS | CDC [online], www.cdc.gov, 8 grudnia 2021 [dostęp 2022-03-14] (ang.).
  15. ↑ PrEP [online], www.prep.edu.pl [dostęp 2022-03-14].
  16. ↑ Office of the Commissioner, FDA approves second drug to prevent HIV infection as part of ongoing efforts to end the HIV epidemic [online], FDA, 20 lutego 2020 [dostęp 2022-03-14] (ang.).
  17. ↑ Office of the Commissioner, FDA Approves First Injectable Treatment for HIV Pre-Exposure Prevention [online], FDA, 20 grudnia 2021 [dostęp 2022-03-14] (ang.).
  18. ↑ PrEP [online], www.prep.edu.pl [dostęp 2022-03-14].
  19. ↑ Prep [online], www.ptnaids.pl [dostęp 2022-03-15].
  20. ↑ Program edukacyjny - Portal edukacyjny Krajowego Centrum ds. AIDS [online], www.hiv-aids.edu.pl [dostęp 2022-03-14].
  21. ↑ Truvada (emtrycytabina + tenofowir (dizoproksyl tenofowiru)) tabletki powlekane - działanie, dawkowanie, cena, refundacja | Medycyna Praktyczna [online], www.mp.pl [dostęp 2022-03-14].
  22. ↑ a b https://www1.nyc.gov/assets/doh/downloads/pdf/imm/prep-on-demand-po.pdf (pol.)
  23. ↑ a b Descovy (emtrycytabina + tenofowir (alafenamid tenofowiru)) tabletki powlekane - działanie, dawkowanie, cena, refundacja | Medycyna Praktyczna [online], www.mp.pl [dostęp 2022-03-14].
  24. ↑ Apretude Dosage Guide [online], Drugs.com [dostęp 2022-03-15] (ang.).
  25. ↑ DailyMed - TRUVADA- emtricitabine and tenofovir disoproxil fumarate tablet, film coated [online], dailymed.nlm.nih.gov [dostęp 2022-03-15].
  26. ↑ DailyMed - DESCOVY- emtricitabine and tenofovir alafenamide tablet [online], dailymed.nlm.nih.gov [dostęp 2022-03-15].
  27. ↑ Truvada - ulotka (dawkowanie, zastosowanie, interakcje) - KtoMaLek.pl [online], ktomalek.pl [dostęp 2022-03-15] (pol.).
  28. ↑ Truvada - ulotka, skład, dawkowanie i działanie [online], www.medme.pl [dostęp 2022-03-15] (pol.).
  29. ↑ Shannon Power, Korea has just approved PrEP but who can afford it at that price? [online], Gay Star News, 2018 [dostęp 2022-03-15] (ang.).
  30. ↑ Canada and Israel OK Truvada as PrEP to Prevent HIV [online], POZ, 2016 [dostęp 2022-03-15] (ang.).
  31. ↑ admin, Pre-exposure prophylaxis (PrEP) [online], Australian Federation of AIDS Organisations [dostęp 2022-03-15] (ang.).
  32. ↑ HIV prevention drug Truvada to be publicly funded in New Zealand [online], 1 News [dostęp 2022-03-15] (ang.).
  33. ↑ European PrEP programmes face two big issues: how to get more people coming forward, and how to serve them if they do [online], aidsmap.com [dostęp 2022-03-15] (ang.).
  34. ↑ Shannon Power, Norway becomes first country to offer free PrEP [online], Star Observer, 21 października 2016 [dostęp 2022-03-15] (ang.).
  35. ↑ Rosalie Hayes i inni, Estimating the ‘PrEP Gap’: how implementation and access to PrEP differ between countries in Europe and Central Asia in 2019, „Eurosurveillance”, 24 (41), 2019, s. 1900598, DOI: 10.2807/1560-7917.ES.2019.24.41.1900598, ISSN 1560-7917, PMID: 31615599, PMCID: PMC6794989 [dostęp 2022-03-15] (ang.).
  36. ↑ Kup Truvada online I PrEP I Apteka Treated.com | Dostawa leku gratis [online], pl.treated.com [dostęp 2022-03-15].
  37. ↑ Descovy [online], pl.thesocialmedwork.com [dostęp 2022-03-15] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Profilaktyka_przedekspozycyjna_HIV&oldid=67447412”