Ratusz w Piotrkowie Trybunalskim
 Ratusz na grafice Tadeusza Korzona | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Kondygnacje |
2 |
| Ukończenie budowy |
przed poł. XVI w. |
| Zniszczono |
1868 |
Położenie na mapie Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie Piotrkowa Trybunalskiego  | |
 51°24′29,66″N 19°41′46,64″E/51,408240 19,696290
| |
Ratusz w Piotrkowie Trybunalskim – dawny ratusz na Rynku w Piotrkowie Trybunalskim, zbudowany najpóźniej w XVI w., rozebrany w 1868.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dokładna data powstania ratusza nie jest znana[1]. Ratusz na pewno istniał w połowie XVI w., ale mógł powstać już w wieku XIV lub XV[2][3][1].
Wymiary murowanego ceglanego ratusza były niezbyt duże – 15,5 na 17 metrów[4]. Od strony północnej ratusz posiadał arkady służące komunikacji[4]. Najwyższa kondygnacja zwieńczona była attyką[4]. Obok ratusza znajdowała się waga miejska oraz pręgierz[5].
Ratusz był przebudowywany w połowie i pod koniec XVI w. (m.in. w 1574), a także na początku wieku XVII[3]. W 1611 dostawiono do ratusza na koszt powiatu piotrkowskiego wieżę, która następnie pełniła funkcję więzienia Trybunału Koronnego[3]. W latach 1615, 1640, 1648 i 1731 ratusz był niszczony przez pożary, zaś w latach 1657 i 1703 przez grabieże[4]. Ostatnia odbudowa ratusza miała miejsce w roku 1768[4]. W roku 1845 miały miejsce próby zabezpieczenia niszczejącego ratusza[4]. Władze miejskie urzędowały w ratuszu do 1863[6]. Następnie został wydzierżawiony kupcom[6]. Ostatecznie ratusz rozebrano w 1868[4]. Decyzję o rozbiórce przypisywano rosyjskim władzom zaborczym, możliwe jednak, że został zburzony na prośbę władz miejskich[7].
Przekaz Franciszka Salezego Jezierskiego:
Szczupły rynek tak ma przybliżone okna kamienic do ratusza, że mówiących patronów słyszeć można we wszystkich prawie kamienicach[8].
Siedziba Trybunału Koronnego[edytuj | edytuj kod]
Od końca XVI w. (być może od lat 80.) do 1792 ratusz pełnił rolę siedziby Trybunału Koronnego[9]. W piotrkowskim ratuszu obrady odbywały się od października do kwietnia i dotyczyły spraw i apelacji z terenów Wielkopolski, Mazowsza, Kujaw i Prus Królewskich[10]. Wiosną zaś trybunał przenosił się do Lublina, gdzie rozpatrywał sprawy z Małopolski i ziem ruskich[10]. W czasie obrad trybunału władze miejskie Piotrkowa mogły przenosić się do Kamienicy Wójtowskiej na rogu Rynku i ul. Grodzkiej[11].
Na czas obrad Trybunału przenoszono z kościoła farnego św. Jakuba do ratusza obraz Matki Bożej Trybunalskiej, który od około 1600 stanowił własność Trybunału[3]. Obraz umieszczano w kaplicy na pierwszym piętrze ratusza obok sali sądowej[3]. Po zakończeniu kadencji Trybunału obraz wracał do kościoła farnego[3]. Po 1792 obraz pozostawał w archiwum trybunału w ratuszu, zaś w 1829 został przeniesiony do kościoła św. Franciszka Ksawerego, gdzie znajduje się do dzisiaj[12].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Współcześnie na Rynku na fundamentach dawnego ratusza zbudowany jest obiekt małej architektury w postaci niewielkich murków, pokazujący zasięg i rozkład dawnego ratusza[13][14]. Obok zarysu fundamentów ratusza znajduje się tablica upamiętniająca 400-lecie powstania Trybunału Koronnego[6].
-
Wieża ratusza na sztychu Erika Dahlbergha ukazującym Piotrków w 1657 -
Ratusz na odrysie widoku rynku sprzed pożaru w 1786 -
Ratusz na grafice Tadeusza Korzona -
Grafika z „Opiekuna Domowego” (1871) -
Współczesny zarys fundamentów ratusza -
Obraz Matki Bożej Trybunalskiej
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Sadowski 2013 ↓, s. 269–270.
- ↑ Atlas historyczny Polski 1998 ↓, s. 99.
- ↑ a b c d e f Piotrków Trybunalski i okolice 2008 ↓, s. 49.
- ↑ a b c d e f g Sadowski 2013 ↓, s. 271.
- ↑ Baran-Kozłowski 2017 ↓, s. 34.
- ↑ a b c Rynek Trybunalski. Centrum Informacji Turystycznej. Urząd Miasta Piotrkowa Trybunalskiego. [dostęp 2019-12-30].
- ↑ Sadowski 2013 ↓, s. 276.
- ↑ Głowacki 1990 ↓, s. 62.
- ↑ Piotrków Trybunalski i okolice 2008 ↓, s. 48.
- ↑ a b Sadowski 2013 ↓, s. 270.
- ↑ Atlas historyczny Polski 1998 ↓, s. 93.
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 46.
- ↑ Piotrków Trybunalski i okolice 2008 ↓, s. 73.
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 17.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Atlas historyczny Polski. Województwo sieradzkie i łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Część II Komentarz Indeksy. Henryk Rutkowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, 1998. ISBN 83-86301-75-9.
- Wojciech Baran-Kozłowski. Prastare dzieje Piotrkowa – czyli słów parę o mieście Piotrkowie. „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”. t. 18 z. 2, s. 21–37, 2017.
- Gminny program opieki nad zabytkami gminy miasta Piotrków Trybunalski na lata 2015–2018, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego, 2014.
- Kazimierz Głowacki. Dylematy rewaloryzacji piotrkowskiego Starego Miasta. „Ochrona Zabytków”. 43/2 (169), s. 59–66, 1990.
- Piotrków Trybunalski i okolice. Przewodnik turystyczny. Piotrków Trybunalski – Łódź: Urząd Miasta Piotrkowa Trybunalskiego; Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego, 2008. ISBN 978-83-927264-4-9.
- Łukasz M. Sadowski. Piotrków Trybunalski. Miasto królewskie i miasto gubernialne. „Sztuka Europy Wschodniej”. 1, s. 269–277, 2013.