Rdest
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
rdest |
| Nazwa systematyczna | |
| {{{nazwa łacińska}}} L. Sp. Pl. 359. 1753 | |
Rdest (Polygonum L.) – rodzaj roślin należących do rodziny rdestowatych. Pod względem taksonomicznym jest to bardzo trudny rodzaj, o zmieniającej się klasyfikacji na przestrzeni lat. W pierwotnym, szerokim ujęciu ustalonym przez Karola Linneusza (Polygonum sensu lato), rodzaj ten obejmuje ponad 200 gatunków[1]. Ponieważ w ujęciu tym rodzaj ma charakter parafiletyczny od wielu lat różni taksonomowie proponują nowe ujęcia mające na celu wyodrębnienie rodzajów monofiletycznych. Współczesne publikacje taksonomiczne wyodrębniają w miejscu dawnego rodzaju rdest (Polygonum sensu lato) szereg drobniejszych rodzajów, spośród których we florze Polski przedstawicieli mają: Polygonum sensu stricto, Persicaria, Bistorta, Fallopia[2]. Gatunkiem typowym jest Polygonum aviculare L.[3] W polskim piśmiennictwie z zakresu nomenklatury botanicznej zaadaptowano wyodrębnienie rodzaju Fallopia nazywając go odrębną nazwą polską jako „rdestówka”. Dodatkowo sekcja Reynoutria w obrębie tego rodzaju nazywana jest po polsku jako „rdestowiec”. Nazwa „rdest” pozostaje w użyciu w stosunku do pozostałych rodzajów wydzielanych z szerokiego ujęcia rodzaju Polygonum[4].
Morfologia
Charakterystyka rodzaju Polygonum w wąskim ujęciu (sensu stricto)[5]:
- Pokrój
- Rośliny zielne zwykle jednoroczne, rzadziej byliny, także rośliny drewniejące.
- Łodyga
- Prosto wzniesione lub płożące, zwykle nagie, rzadziej brodawkowane.
- Liście
- Łodygowe, skrętoległe (naprzeciwległe tylko u P. humifusum), siedzące lub ogonkowe. Gatka przejrzysta, biała lub srebrzysta, gładka, rozpadająca się na włókna lub zupełnie. Blaszka liściowa równowąska, lancetowata, owalna, całobrzega.
- Kwiaty
- Zebrane w kłosokształtne kwiatostany lub wyrastające pojedynczo, bezszypułkowe lub krótkoszypułkowe. Kwiaty obupłciowe. Urnowaty lub dzwonkowaty okwiat jest 5-listkowy, nie powiększa się podczas owocowania, jest biały, zielonkawy lub różowy. Pręciki w liczbie od 3 do 8, niektóre mogą być zredukowane do prątniczków. Słupki zwykle 3, rzadziej 2, zakończone główkowatymi znamionami.
Systematyka
Avicularia (Meisner) Börner, Centinodium (H. G. L. Reichenbach) Montandon, Discolenta Rafinesque
- Uwagi taksonomiczne
Pod względem taksonomicznym jest to bardzo trudny rodzaj, o zmieniającej się klasyfikacji na przestrzeni lat. W pierwotnym, szerokim ujęciu ustalonym przez Karola Linneusza (Polygonum sensu lato), rodzaj ten obejmuje ponad 200 gatunków[1]. Ponieważ w ujęciu tym rodzaj ma charakter parafiletyczny od wielu lat różni taksonomowie proponują nowe ujęcia mające na celu wyodrębnienie rodzajów monofiletycznych. Przełomowy charakter ma publikacja Kerstin Haraldson z 1978[6], bowiem jej klasyfikacja została później potwierdzona dalszymi dowodami, w tym molekularnymi[2]. W efekcie współczesne publikacje taksonomiczne wyodrębniają w miejscu dawnego rodzaju rdest (Polygonum sensu lato) następujące rodzaje: Polygonum sensu stricto (z włączeniem lub wyodrębnieniem drobnego rodzaju Polygonella), Persicaria, Bistorta, Oxygonum, Fallopia, Pteropyrum, Atraphaxis i Calligonum[2]. Rodzaje te wchodzą w skład dwóch plemion – Polygoneae i Persicarieae. Do plemienia Persicarieae należą rodzaje: Persicaria (ok. 150 gatunków), Koenigia (6 gatunków), Aconogonon i Bistorta[2], w niektórych ujęciach zalicza się tu także rodzaj gryka (Fagopyrum)[7]. Plemię Polygoneae obejmuje 7–8 rodzajów, w tym: Calligonum (ok. 80 gatunków), Oxygonum (ok. 30 gatunków), Atraphaxis (ok. 25 gatunków), Polygonum (sensu stricto), Polygonella, Fallopia, Pteropyrum[7][2].
W wąskim ujęciu w obrębie rodzaju Polygonum (sensu stricto) wyróżnia się w zależności od ujęcia wielu drobnych taksonów od ok. 20[7] do ok. 65 gatunków[5].
Relacje filogenetyczne wybranych rodzajów w obrębie Polygonum sensu lato[2][8]:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)[1]
Należy do podrodziny Polygonoideae, rodziny rdestowatych (Polygonaceae), rzędu goździkowców (Caryophyllales) w obrębie dwuliściennych właściwych.
- Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa goździkowe (Caryophyllidae Takht.), nadrząd Polygonanae Takht. ex Reveal, rząd rdestowce (Polygonales Dumort.), rodzina rdestowate (Polygonaceae Juss.), podrodzina Polygonoideae Eaton, plemię Polygoneae Rchb., podplemię Polygoninae Horan., rodzaj rdest (Polygonum L.)[9].
- Gatunki rdestów występujące w Polsce
Spośród gatunków zaliczanych do rodzaju Polygonum w wąskim ujęciu na terenie Polski występują[4] (wszystkie reprezentują sekcję Polygonum[5]):
- rdest nadbrzeżny (Polygonum oxyspermum C. A. Mey. & Bunge ex Ledeb. s.) – gatunek wymarły
- rdest piaskowy (Polygonum arenarium Waldst. & Kit.) – efemerofit
- rdest pokrewny (Polygonum affine D. Don)
- rdest ptasi (Polygonum aviculare L.)
- rdest rozłożysty (Polygonum patulum M. Bieb.) – efemerofit
- Z gatunków zaliczanych do rodzaju Polygonum sensu lato w Polsce występują[4]:
- klasyfikowane do rodzaju Bistorta[10]:
- rdest himalajski (Polygonum amplexicaule D.Don) – właśc. Bistorta amplexicaulis (D. Don) Greene
- rdest wężownik (Polygonum bistorta L.) – właśc. Bistorta officinalis Delarbre
- rdest żyworodny (Polygonum viviparum L.) – właśc. Bistorta vivipara (L.) Delarbre
- klasyfikowane do rodzaju Bistorta[10]:
- klasyfikowane do rodzaju Persicaria[10][11]:
- rdest łagodny, r. wielkokwiatowy (Polygonum mite Schrank) – właśc. Persicaria mitis (Schrank) Holub.
- rdest mniejszy (Polygonum minus Huds.) – właśc. Persicaria minor (Huds.) Opiz
- rdest ostrogorzki, r. wodny, pieprz wodny (Polygonum hydropiper L.) – właśc. Persicaria hydropiper (L.) Delarbre
- rdest plamisty (Polygonum persicaria L.) – właśc. Persicaria maculosa Gray
- rdest szczawiolistny (Polygonum lapathifolium L.) – właśc. Persicaria lapathifolia (L.) Delarbre
- rdest wschodni (Polygonum orientale L.) – właśc. Persicaria orientalis (L.) Spach – efemerofit
- rdest ziemnowodny (Polygonum amphibium L.) – właśc. Persicaria amphibia (L.) Delarbre
- Polygonum bungeanum Turcz. – właśc. Persicaria bungeana (Turcz.) Nakai – efemerofit
- klasyfikowane do rodzaju Persicaria[10][11]:
- Wybór z pozostałych gatunków rodzaju Polygonum sensu stricto sekcji Polygonum[5]
- Polygonum achoreum S.F. Blake
- Polygonum argyrocoleon Steud. ex Kunze
- Polygonum fowleri B.L.Rob.
- Polygonum glaucum Nutt.
- Polygonum marinense T.R.Mert. & P.H.Raven
- Polygonum plebeium R.Br.
- Polygonum ramosissimum Michx.
- Polygonum striatulum B.L. Rob.
- Gatunki rodzaju Polygonum sensu stricto sekcji Duvaria (występują głównie w Ameryce Północnej)[5]
- Polygonum bidwelliae S.Watson
- Polygonum bolanderi W.H. Brewer
- Polygonum californicum Meisn.
- Polygonum cascadense W.H.Baker
- Polygonum douglasii Greene
- Polygonum engelmannii Greene
- Polygonum heterosepalum M.Peck & Ownbey
- Polygonum hickmanii H.R.Hinds & Rand.Morgan
- Polygonum majus (Meisn.) Piper
- Polygonum minimum S. Watson
- Polygonum nuttallii Small
- Polygonum paronychia Cham. & Schltdl.
- Polygonum parryi Greene
- Polygonum polygaloides Meisn.
- Polygonum shastense Brewer ex A.Gray
- Polygonum spergulariiforme Meisn. ex Small
- Polygonum tenue Michx.
- Polygonum utahensis Brenckle & Cottam
Przypisy
- ↑ a b c d Stevens P.F.: Caryophyllales. Angiosperm Phylogeny Website, 2001–. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Sang-Tae Kim, Michael J. Donoghue. Molecular phylogeny of Persicaria (Persicarieae, Polygonaceae). „Systematic Botany”. 33(1), s. 77–86, 2008.
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
- ↑ a b c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d e Polygonum. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2011-06-02]. (ang.).
- ↑ Haraldson, K. 1978. Anatomy and taxonomy in Polygonaceae subfam. Polygonoideae Meisn. emend. Jaretzky Symbolae Botanicae Upsalienses, 22: 1–95.
- ↑ a b c Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 263-264. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ Schuster, Tanja M.; Reveal, James L.; Kron, Kathleen A.. Phylogeny of Polygoneae (Polygonaceae: Polygonoideae). „Taxon”. 60, 6, s. 1653-1666, 2011.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Polygonum. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-22]. (ang.).
- ↑ a b Species Records of Polygonum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-06-02]. (ang.).
- ↑ Polygonum. [w:] The Plant List [on-line]. Kew Gardens. [dostęp 2011-06-02]. (ang.).