Sadłowo (gmina)
| gmina wiejska | |||
| 1942-1954[1] | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo |
1945-50: pomorskie (PRL) | ||
| Powiat | |||
| Siedziba | |||
| Szczegółowy podział administracyjny (1952) | |||
| |||
Sadłowo (do 1942 Czermin) – dawna gmina wiejska funkcjonująca de facto w latach 1940–1954. Siedzibą gminy było Sadłowo.
Przedwojenną poprzedniczką gminy Sadłowo była gmina Czermin, należąca do powiatu rypińskiego w woj. warszawskim. 1 kwietnia 1938 gminę wraz z całym powiatem rypińskim przeniesiono do woj. pomorskiego[3]. 24 października 1940 należące uprzednio do gminy Czermin Stawiska włączono do sąsiedniej gminy Osiek (Lindenschanz)[4]. 25 czerwca 1942 okupant zniósł gminę Czermin, przekształcając ją w gminę Sadłowo (Sedlau)[5].
Po wojnie, dekretem PKWN z 21 sierpnia 1944 o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji, uchylono wszelkie zmiany w podziale administracyjnym państwa wprowadzone przez okupanta (art. 11)[6]. Jednak zmiany w podziale administracyjnym powiatu rypińskiego wprowadzone podczas wojny utrzymywały się w praktyce także po wojnie[7][8]. Było to praktykowane do tego stopnia, że Wojewoda Pomorski wydał 22 kwietnia 1950 specjalne ogłoszenie informujące o powróceniu do stanu administracyjnego z 1 września 1939, podkreślając szczególnie, że „parc. Stawiska i rum. Stawiska należą do gminy wiejskiej Czermin a nie do gminy wiejskiej Osiek"[9]. Tak więc przedwojenna gmina Czermin winna funkcjonowаć de iure także po wojnie, choć w praktyce nadal stosowano zarówno nazewnictwo (m.in. gmina Sadłowo), jak i skład gmin wprowadzony przez okupanta. Na przykład, GUS-owski oficjalny Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r. dalej wylicza gminę Sadłowo w miejsce gminy Czermin, a gromadę Stawiska[10] nadal zalicza do gminy Osiek[11]. Podobnie było nawet w wydawnictwach wojewódzkich, np. w Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 1954 w opisie gmin i gromad podlegających transformacji w związku z reformą administracyjną państwa[12]. Brak konsensusu trwał do jesieni 1954, kiedy to formalnie zniesiono gminy wiejskie w miejsce gromad[13].
Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin[14], a jej obszar wszedł głównie w skład gmin Osiek i Rypin.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240
- ↑ Amtsbezirk Lindenschanz
- ↑ Amtsbezirk Sedlau
- ↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8
- ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
- ↑ Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 10, poz. 208
- ↑ Utworzoną formalnie 1 lipca 1952 (Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 9, poz. 194)
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Uchwała Nr 24/10 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu rypińskiego; w ramach Zarządzenia Nr 9 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 18 listopada 1954 w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 5 października 1954 dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63)
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312