Jedysan: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 21:37, 27 lut 2014

Jedysan – kraina historyczna na południowo-zachodniej Ukrainie i Mołdawii, położona nad Morzem Czarnym. Centrami tego regionu były Chadżibej (współcześnie Odessa) i Oczaków.

Nazwa

Nazwa pochodzi od zniekształconej tureckiej nazwy twierdzy "Yeni Dünya" (Nowy Świat), leżącej na terenie późniejszej wioski Chadżybej^[1]. Nazwa "Jedysan" w oznaczeniu regionu w dawnej Polsce raczej do XVIII wieku nie była używana, a chrześcijańską jego część nazywano Pobereżem^[2].

Granice

Region położony jest pomiędzy dwoma granicznymi rzekami: Dniestrem i Dnieprem. Od południa graniczy z Budziakiem, od zachodu z Besarabią, od wschodu z Krymem i Zaporożem (Dzikie Pola), od północy z Podolem.

Historia

We wczesnym średniowieczu ziemie Jedysanu zamieszkiwały koczownicze plemiona Pieczyngów, Połowców i grupy osiadłych Słowian. Po mongolskiej inwazji w XIII wieku teren ten był przydzielony Złotej Ordzie. W XIV wieku, terytorium na krótko przynależało do Hospodarstwa Mołdawskiego, aby w XV wieku stać się częścią Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1526 roku Jedysan stał się częścią Imperium osmańskiego i włączony do ejaletu Silistra. Wówczas nad Jedysanem osiadali Tatarzy krymscy oraz Nogajowie tworzący tu ordę jambolucką (oczakowską) i po 1720 roku ordę jedysańską (odłam Małej Ordy Nogajskiej). W lipcu 1774 roku Rosja i Turcja podpisały Traktat w Küczük Kajnardży i położona pomiędzy Dnieprem i Bohem część Jedysanu przeszła pod władzę Rosji. Kolejną wojnę turecko-rosyjską zakończył Pokój w Jassach, na mocy którego pozostała część Jedysanu przypadła Rosji po rzekę Dniestr. Katarzyna II nakazała przesiedlenie Nogajów za Ural, w związku z czym podnieśli bunt stłumiony przez Suworowa. W 1794 roku założono miasto Odessa. Od 1803 roku włączony do Guberni chersońskiej. Od 1991 roku znajduje się na terytorium Ukrainy oraz Naddniestrza w Mołdawii.

↑ Chadżybej, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 538 .
↑ Pobereże, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 338 .

[1] Chadżybej, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 538 .

[2] Pobereże, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 338 .

[1]

[2]

@@ Linia 10: / Linia 10: @@
 == Historia ==
-We wczesnym średniowieczu ziemie Jedysanu zamieszkiwały koczownicze plemiona Pieczyngów, [[Połowcy|Połowców]] i grupy osiadłych [[Słowianie|Słowian]]. Po [[Mongołowie|mongolskiej]] inwazji w XIII wieku teren ten był przydzielony [[Złota Orda|Złotej Ordzie]]. W [[XIV wiek|XIV]] wieku, terytorium na krótko przynależało do [[Hospodarstwo Mołdawskie|Hospodarstwa Mołdawskiego]], aby w [[XV wiek|XV]] wieku stać się częścią [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. W [[1526]] roku Jedysan stał się [[Imperium osmańskie|osmańską]] prowincją. Wówczas nad Jedysanem osiadali [[Tatarzy]] krymscy oraz [[Nogajskie ordy przednie|Nogajowie]] tworzący tu ordę jambolucką (oczakowską) i po 1720 roku ordę jedysańską (odłam Małej Ordy Nogajskiej). W lipcu 1774 roku Rosja i Turcja podpisały [[Traktat w Küczük Kajnardży]] i położona pomiędzy [[Dniepr]]em i [[Boh]]em część Jedysanu przeszła pod władzę Rosji. Pozostała część przeszła spod władzy Turcji do Chanatu krymskiego, który jednak faktycznie stał się już rosyjskim protektoratem. W [[1783]] roku wraz z aneksją Chanatu krymskiego Jedysan został włączony do Rosji. Katarzyna II nakazała przesiedlenie Nogajów za Ural, w związku z czym podnieśli bunt stłumiony przez Suworowa. W 1794 roku założono miasto Odessa. Od 1803 roku włączony do Guberni chersońskiej. Od [[1991]] roku znajduje się na terytorium Ukrainy oraz [[Naddniestrze|Naddniestrza]] w [[Mołdawia|Mołdawii]].
+We wczesnym średniowieczu ziemie Jedysanu zamieszkiwały koczownicze plemiona Pieczyngów, [[Połowcy|Połowców]] i grupy osiadłych [[Słowianie|Słowian]]. Po [[Mongołowie|mongolskiej]] inwazji w XIII wieku teren ten był przydzielony [[Złota Orda|Złotej Ordzie]]. W [[XIV wiek|XIV]] wieku, terytorium na krótko przynależało do [[Hospodarstwo Mołdawskie|Hospodarstwa Mołdawskiego]], aby w [[XV wiek|XV]] wieku stać się częścią [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]. W [[1526]] roku Jedysan stał się częścią [[Imperium osmańskie]]go i włączony do [[ejalet]]u [[Silistra]]. Wówczas nad Jedysanem osiadali [[Tatarzy]] krymscy oraz [[Nogajskie ordy przednie|Nogajowie]] tworzący tu ordę jambolucką (oczakowską) i po 1720 roku ordę jedysańską (odłam Małej Ordy Nogajskiej). W lipcu 1774 roku Rosja i Turcja podpisały [[Traktat w Küczük Kajnardży]] i położona pomiędzy [[Dniepr]]em i [[Boh]]em część Jedysanu przeszła pod władzę Rosji. Kolejną wojnę turecko-rosyjską zakończył [[Pokój w Jassach]], na mocy którego pozostała część Jedysanu przypadła Rosji po rzekę [[Dniestr]]. Katarzyna II nakazała przesiedlenie Nogajów za Ural, w związku z czym podnieśli bunt stłumiony przez [[Suworow]]a. W 1794 roku założono miasto Odessa. Od 1803 roku włączony do Guberni chersońskiej. Od [[1991]] roku znajduje się na terytorium Ukrainy oraz [[Naddniestrze|Naddniestrza]] w [[Mołdawia|Mołdawii]].
 {{Przypisy}}