Tuwińcy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
poprawa linków, drobne redakcyjne |
źródła/przypisy, ilustracja |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Doshpuluur player, Paris 2010.jpg|thumb|Tradycyjny tuwiński śpiewak [[chöömej]]]] |
|||
| ⚫ | '''Tuwińcy''' (dawniej ''Urianchajcy'', ''Sojoci'', czasem nazywani ''Tuwijczykami''<ref>Tego określenia używał na przykład [[Jerzy Sławomir Wasilewski]] w swoich artykułach, por. "Ludzie tajgi - Etnolog w podróży"</ref>) − naród [[ludy tureckie|turecki]], żyjący w [[Tuwa|Tuwińskiej Republice Autonomicznej]] w południowej [[Syberia|Syberii]], w [[Mongolia|Mongolii]] (24 tys.) i [[Chiny|Chinach]]. Mongolscy Tuwińcy zasymilowali się wśród [[Mongołowie|Mongołów]] i nie używają już własnego języka [[język tuwiński|tuwińskiego]]. |
||
[[Plik:Siedlungsgebiete der Tiva und Duva.PNG|thumb|Miejsca osiedlenia Tuwińców w Rosji i Mongolii]] |
|||
| ⚫ | '''Tuwińcy''' (dawniej ''Urianchajcy'', ''Sojoci'', czasem nazywani ''Tuwijczykami''<ref>Tego określenia używał na przykład [[Jerzy Sławomir Wasilewski]] w swoich artykułach, por. "Ludzie tajgi - Etnolog w podróży"</ref>) − naród [[ludy tureckie|turecki]], żyjący w [[Tuwa|Tuwińskiej Republice Autonomicznej]] w południowej [[Syberia|Syberii]], w [[Mongolia|Mongolii]] (24 tys.) i [[Chiny|Chinach]]. Społeczność Tuwińców w [[Rosja|Rosji]] liczy 264 tysiące osób (w 2010)<ref>[http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/tab5.xls Rosyjski Spis z 2010</ref>. Mongolscy Tuwińcy zasymilowali się wśród [[Mongołowie|Mongołów]] i nie używają już własnego języka [[język tuwiński|tuwińskiego]]. Tuwińcy dzielą się na dwie grupy. Wschodni Tuwińcy, nazywani [[Todżyńcy|Todżyńcami]], stanowią około 5% społeczności, od reszty Tuwińców odróżnia ich tradycyjny sposób gospodarowania: są myśliwymi i hodowcami [[renifer]]ów. Zajęciem reszty Tuwińców była hodowla bydła. Obecnie prowadzą półosiadły tryb życia mieszkają, podobnie jak [[Mongołowie]], w [[jurta]]ch. Pierwotną religią Tuwińców był [[szamanizm]], współcześnie praktykowany przez nielicznych. Od [[XVIII wiek]]u zdecydowana większość ludności tuwińskiej wyznaje [[buddyzm tybetański]]. |
||
Do 1911 kontrolę nad ziemiami Tuwińców sprawowały [[Chiny]], w okresie 1911 - 1914 faktycznie niepodległa [[Mongolia]], a od kwietnia 1914 Tuwa była częścią [[Rosja|Rosji]]. W [[1921]] roku powstała, formalnie niezależna [[Tuwińska Republika Ludowa]], będąca w praktyce formą rosyjskiego protektoratu. W [[1944]] roku republikę zlikwidowano i kraj włączono do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. Obecnie Tuwińcy przeżywają okres renesansu kultury narodowej. Słynny w świecie stał się ich tradycyjny krtaniowy śpiew. Dużą popularność po 1991 zyskały idee niepodległościowe, jednak od początku XXI wieku są one przytłumione. |
Do 1911 kontrolę nad ziemiami Tuwińców sprawowały [[Chiny]], w okresie 1911 - 1914 faktycznie niepodległa [[Mongolia]], a od kwietnia 1914 Tuwa była częścią [[Rosja|Rosji]]. W [[1921]] roku powstała, formalnie niezależna [[Tuwińska Republika Ludowa]], będąca w praktyce formą rosyjskiego protektoratu. W [[1944]] roku republikę zlikwidowano i kraj włączono do [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]]. Obecnie Tuwińcy przeżywają okres renesansu kultury narodowej. Słynny w świecie stał się ich tradycyjny krtaniowy śpiew. Dużą popularność po 1991 zyskały idee niepodległościowe, jednak od początku XXI wieku są one przytłumione. |
||
Wersja z 12:10, 7 kwi 2014
Tuwińcy (dawniej Urianchajcy, Sojoci, czasem nazywani Tuwijczykami[1]) − naród turecki, żyjący w Tuwińskiej Republice Autonomicznej w południowej Syberii, w Mongolii (24 tys.) i Chinach. Społeczność Tuwińców w Rosji liczy 264 tysiące osób (w 2010)[2]. Mongolscy Tuwińcy zasymilowali się wśród Mongołów i nie używają już własnego języka tuwińskiego. Tuwińcy dzielą się na dwie grupy. Wschodni Tuwińcy, nazywani Todżyńcami, stanowią około 5% społeczności, od reszty Tuwińców odróżnia ich tradycyjny sposób gospodarowania: są myśliwymi i hodowcami reniferów. Zajęciem reszty Tuwińców była hodowla bydła. Obecnie prowadzą półosiadły tryb życia mieszkają, podobnie jak Mongołowie, w jurtach. Pierwotną religią Tuwińców był szamanizm, współcześnie praktykowany przez nielicznych. Od XVIII wieku zdecydowana większość ludności tuwińskiej wyznaje buddyzm tybetański.
Do 1911 kontrolę nad ziemiami Tuwińców sprawowały Chiny, w okresie 1911 - 1914 faktycznie niepodległa Mongolia, a od kwietnia 1914 Tuwa była częścią Rosji. W 1921 roku powstała, formalnie niezależna Tuwińska Republika Ludowa, będąca w praktyce formą rosyjskiego protektoratu. W 1944 roku republikę zlikwidowano i kraj włączono do ZSRR. Obecnie Tuwińcy przeżywają okres renesansu kultury narodowej. Słynny w świecie stał się ich tradycyjny krtaniowy śpiew. Dużą popularność po 1991 zyskały idee niepodległościowe, jednak od początku XXI wieku są one przytłumione.
Około 200-osobowa grupa Tuwińców, żyjąca po mongolskiej stronie granicy mongolsko-rosyjskiej, w odosobnionej i trudno dostępnej okolicy, wciąż prowadzi koczowniczy tryb życia i mieszka nie w domach i nie w jurtach, ale w stożkowych namiotach bardzo podobnych do indiańskich tipi. Hodują renifery i są w zasadzie samowystarczalni. Nazywani też bywają "Catanami".
- ↑ Tego określenia używał na przykład Jerzy Sławomir Wasilewski w swoich artykułach, por. "Ludzie tajgi - Etnolog w podróży"
- ↑ [http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/tab5.xls Rosyjski Spis z 2010