Województwo bracławskie

Małopolska prowincja Korony Polskiej (na czerwono) z zaznaczonym województwem bracławskim, 1635

Województwo bracławskie w 1648 r.

Województwo bracławskie – województwo I Rzeczypospolitej, część prowincji małopolskiej. Utworzone w 1566, na sejmie w Lublinie w roku 1569 przyłączone do Korony. Województwo obejmowało wschodnią część Podola, zwanego Podolem litewskim lub Podolem ukrainnym.

Historia

Stolicą województwa był Bracław, jednak później nieformalną siedzibą wojewodów stała się Winnica. Pierwszym wojewodą został Roman Sanguszko.

W 1589 r. nadano województwu herb - na czerwonym krzyżu błękitna tarcza ze złotym półksiężycem. Województwo było podzielone na 2 powiaty: winnicki i bracławski (składający się z dwóch obwodów: bracławskiego i zwinogrodzkiego). Województwo bracławskie miało dwóch senatorów większych: wojewodę i kasztelana bracławskich: posłów na sejm wybierało sześciu, to jest po dwóch z powiatu, utrzymując nominalnie, choć nie faktycznie, istnienie powiatu zwinogrodzkiego.

Województwo bracławskie leżało na Podolu ukrainnym [1], w odróżnieniu od Podola właściwego, które obejmowało województwo podolskie. Sejm Czteroletni utworzył formalnie w 1791 czwarty powiat nadbohski jednak z powodu wojny z Rosją i rozbiorów Polski decyzji nie wprowadzono w życie.

W XVIII wieku województwo było terenem licznych napadów band hajdamackich. Tylko w samym roku 1750 Kozacy z Zaporoża i Ukrainy Lewobrzeżnej zrujnowali 27 miast i 111 wsi w województwie bracławskim, co stanowiło ponad połowę wszystkich miast i ponad 10% wsi tego regionu.

Sejmik poselski i sejmik deputacki odbywał się w mieście Winnica.

Wojewodowie

• Roman Sanguszko od 1569
• Janusz Zbaraski od 1576
• Stanisław Rewera Potocki (1631-1636)
• Andrzej Potocki (od 1662)
• Stanisław Lubomirski (od 1764)

Granice

Na zachodzie granicą była od Podola rzeka Murachwa, na południo-zachodzie od strony Wołoszczyzny Dniestr. Granica od północo-wschodniego krańca Podola, z okolicy Ułanowa, i skierowana Czarnym szlakiem pomiędzy Teterwią, Hniłopiatem i Rastawicą z jednej strony, a Śniwodą, Deśnicą i dopływami górnej Rosi z drugiej. Stefan Batory w 1584 roku w przywileju dla miasta Korsunia, za linię graniczną dwóch województw ukrainnych (Kijowskiego i Bracławskiego) przeznaczył Uhorski Tykicz (poczynając od Woronnego). Granica południowo-wschodnia województwa Bracławskiego biegła od Dniestru, znacznie niżej Kuczurhanu przez Kujalnik i Teliguł do rzeki Boh, powyżej ujścia Czyczaklei, gdzie znajdował się zamek turecki Bałaklej nad rzeką Suchą. Stamtąd granica biegła do Ingułu w punkcie, przez który prowadził "szlak Czarny", idący ku Targowicy poniżej "Czarnego lasu"[2].

Opisy

... Pszczelnictwo najznakomitsze tam było z całéj Polski, i stale zawsze kwitnące; kukuruzy też znaczne czyniono w polach zasiewy, tuczone nią bydło wzbogacało mieszkańców. Ziberano téż w polach wyborne kawony; i winogrona bujnie rosną w licznych ozdobnych winnicach. O tej krainie rzec można: płynęła mlékiem i miodem. Podole i Ukraina ku sobie zwabić nie mogły tych, którzy w Bracławszczyźnie na Pobereżu zamieszkali. Dniestr pięknością swoją wszystkie polskie przewyższa rzeki. To województwo zaludniło się pod opiekuńczym skrzydłem szlachetnego rodu Koniecpolskich, którzy w tym województwie 740 dziedzicznych wsi mieli.

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

Linki zewnętrzne

• Bracław, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 345 .
• Pobereże), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 338 .