Sobór św. Michała Archanioła w Lidzie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
rejestr zabytków |
merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
|data dekretu = |
|data dekretu = |
||
|dekret wydał = |
|dekret wydał = |
||
|data rozpoczęcia budowy = |
|data rozpoczęcia budowy = 1800 |
||
|data zakończenia budowy = |
|data zakończenia budowy = 1824 |
||
|data konsekracji = |
|data konsekracji = 4 lipca 1825 |
||
|data zamknięcia = 1957 |
|data zamknięcia = 1957 |
||
|aktualne przeznaczenie = czynna świątynia prawosławna |
|aktualne przeznaczenie = czynna świątynia prawosławna |
||
| Linia 35: | Linia 35: | ||
|data reaktywacji = 1996 |
|data reaktywacji = 1996 |
||
|poprzednie wyznanie = prawosławne (1863–1919);<br/>[[Kościół łaciński|rzymskokatolickie]] (1919–1957) |
|poprzednie wyznanie = prawosławne (1863–1919);<br/>[[Kościół łaciński|rzymskokatolickie]] (1919–1957) |
||
|fundator = |
|fundator = |
||
|plan świątyni = |
|plan świątyni = |
||
|opis planu = |
|opis planu = |
||
|styl = |
|styl = klasycyzm |
||
|architekt = |
|architekt = Sebastian Dąbrowski |
||
|materiał budowlany = [[cegła]] |
|materiał budowlany = [[cegła]] |
||
|powierzchnia = |
|powierzchnia = |
||
| Linia 75: | Linia 75: | ||
|www = |
|www = |
||
}} |
}} |
||
'''Sobór św. Michała Archanioła w [[Lida|Lidzie]]''' – [[sobór (świątynia)|sobór]] [[Prawosławie|prawosławny]], od 2014 [[katedra]] [[Eparchia lidzka|eparchii lidzkiej]] [[Egzarchat Białoruski Patriarchatu Moskiewskiego|Białoruskiego Kościoła Prawosławnego]]. |
'''Sobór św. Michała Archanioła w [[Lida|Lidzie]]''' – [[sobór (świątynia)|sobór]] [[Prawosławie|prawosławny]], od 2014 [[katedra]] [[Eparchia lidzka|eparchii lidzkiej]] [[Egzarchat Białoruski Patriarchatu Moskiewskiego|Białoruskiego Kościoła Prawosławnego]]. Dawny kościół Pijarów pw. św. Józefa Kalasantego. |
||
Sobór znajduje się przy ulicy Sowieckiej. |
Sobór znajduje się przy ulicy Sowieckiej. |
||
Do Lidy zakon pijarów sprowadził w 1756 roku starosta lidzki Ignacy Scipio del Campo wraz z ich kolegium z Werenowa założonego z fundacji jego dziadków. Pijarzy swoją siedzibę zlokalizowali na placu przy ul. Wileńskiej zakupionym od stolnikowej pińskiej Ludwiki Godebskiej. W 1758 roku na placu tym stanął niewielki drewniany kościółek pw. św. Józefa Kalasantego oraz drewniany budynek szkoły. W ciągu następnych lat zbudowali drewniany klasztor dla 12 zakonników. Teren wkrótce został powiększony o dwa sąsiednie place dzięki darowiznom mieszczan lidzkich. W 1789 roku otrzymali od sędziego ziemskiego lidzkiego Jerzego Adamowicza otrzymali darowiznę w wysokości 20 tys. zł na budowę nowego kościoła. W 1792 roku pijarzy ukończyli budowę murowanego klasztoru. W związku z tym, że był to najsolidniejszy budynek w mieście, nocował w nim w 1797 roku car [[Paweł I]], a w 1802 roku car [[Aleksander I]]. W 1800 roku rektor kolegium i architekt ksiądz Sebastian Dąbrowski rozpoczął budowę murowanego kościoła, który doprowadził do gzymsów, jednak w z powodu braku funduszów budowa w 1805 roku została przerwana. Do prac przystąpiono ponownie w 1817 roku pod kierunkiem tego samego architekta Sebastiana Dąbrowskiego, który pełnił ówcześnie funkcję proboszcza w Wawiórce, jednak śmierć architekta w 1819 roku ponownie wstrzymała prace. Do ukończenia kościoła przystąpił wiosną 1823 roku ks. rektor Kalasanty Sankowski, a prace prowadził Lejzor Dawidowicz Ciesielski z Rosieni. Budowę świątyni ukończono w 1824 roku, po czym przystąpiono do wyposażania wnętrza. Na chórze umieszczono organy pozyskane z pijarskiego kościoła w Witebsku. Tak wyposażoną świątynię 4 lipca 1825 roku poświęcił biskup prowincjał litewski ks. Izydor Sieklucki. |
|||
W miejscu dzisiejszej świątyni istniała drewniana [[cerkiew (budynek)|cerkiew]], rozebrana w 1818 w związku z rozbudową [[klasztor]]u [[Pijarzy|pijarów]]. Klasztor ten spłonął w czasie pożaru Lidy w 1842. Obecnie istniejącą murowaną cerkiew – na planie krzyża, z częścią [[nawa|nawową]] na planie koła<ref group="uwaga">Nawiązującą architektonicznie do dawnego klasztoru pijarów.</ref> – wzniesiono w 1863; budowę sfinansowano ze środków rządowych [[Imperium Rosyjskie]]go. W 1919 świątynia została siłą przejęta przez [[Kościół łaciński|rzymskokatolików]] (w czasie tej akcji zamordowano długoletniego prawosławnego proboszcza parafii, ks. Josifa Kojałowicza). Zamknięta w 1957 przez [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|władze radzieckie]]; w 1962 urządzono w niej [[planetarium]]. Odzyskana przez prawosławnych w 1996. |
|||
W 1831 roku trzeba było rozebrać i odbudować wadliwie wzniesiony portyk, a w latach 1836-1837 rektor Jozofat Wojszwiłło musiał przeprowadzić gruntowny remont kościoła. W 1838 roku wyremontowano dwuskrzydłowy klasztor. W latach 1831-1832 wzniesiono ogrodzenie. Na północ od kościoła wznosiła się szkoła, a do brzegu rzeki rozciągał się ogród i sad. |
|||
W dniu 23 sierpnia 1842 roku pożar strawił dach i kopułę kościoła oraz zabudowania gospodarcze. Spłonęło także całe wyposażenie kościoła wraz z organami, ołtarzami i amboną. Spłonęła także biblioteka klasztorna licząca 1787 tomów. |
|||
Rosyjskie władze zaborcze nie zgodziły się na odbudowę i w 1843 roku gubernator grodzieński wydał polecenie przekazania kościoła na cerkiew, a przyległego skrzydła klasztoru na plebanię prawosławną. A adaptacją na cerkiew zwlekano i do prac przystąpiono dopiero około 1855 roku, wyburzając przy okazji główne wschodnie skrzydło klasztoru pijarów. Rozbudowano natomiast skrzydło północne. Odbudowano kopułę kościoła w poprzednim kształcie oraz wzniesiono nową dzwonnicę. Do 1919 roku świątynia funkcjonowała jako cerkiew św. Michała Archanioła. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę świątynia została rewindykowana przez Kościół katolicki i zwrócona w 1926 roku zakonowi pijarów. W 1928 roku wykonano remont wg projektu Józefa Zdanowicza. W 1938 roku na fasadzie umieszczono brązową tablicę ku czci Ludwika Narbutta, uczęszczającego do szkoły pijarów w Lidzie. Kościół przetrwał II Wojnę światową bez zniszczeń i funkcjonował do 1945 roku, gdy aresztowano ostatniego proboszcza Klemensa Mariana Czabanowskiego, zesłanego następnie do łagru. |
|||
W 1958 roku kościół przekazano na siedzibę Muzeum Krajoznawczego. W 1964 roku umieszczono w nim planetarium. W 1996 roku mimo protestów miejscowych katolików władze Białorusi przekazały kościół prawosławnym. Po dokonanym w 2000 roku remoncie pełni funkcję cerkwi pw. św. Michała Archanioła. Tablicę ku czci Ludwika Narbutta, którą odsłonięto w 1989 roku usunięto z fasady i przeniesiono do muzeum<ref>Maria Kałamajska-Saeed "Kościół p.w. Św. Józefa Kalasantego i klasztor Pijarów w Lidzie" [w:]Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa wileńskiego tom III/2, Kraków 2008, s.140-151</ref> |
|||
== Galeria == |
== Galeria == |
||
<gallery widths=180, heights=180, perrow=3> |
<gallery widths=180, heights=180, perrow=3> |
||
Wersja z 01:15, 19 sty 2016
| sobór katedralny | |||||||||||||||||||||||
 Widok ogólny | |||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||
| Adres |
{{{adres}}} | ||||||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||||||
| Eparchia | |||||||||||||||||||||||
| Katedra |
od 2014 | ||||||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
8/21 listopada | ||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Białorusi  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||||||||||||||||||||
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} | |||||||||||||||||||||||
Sobór św. Michała Archanioła w Lidzie – sobór prawosławny, od 2014 katedra eparchii lidzkiej Białoruskiego Kościoła Prawosławnego. Dawny kościół Pijarów pw. św. Józefa Kalasantego.
Sobór znajduje się przy ulicy Sowieckiej.
Do Lidy zakon pijarów sprowadził w 1756 roku starosta lidzki Ignacy Scipio del Campo wraz z ich kolegium z Werenowa założonego z fundacji jego dziadków. Pijarzy swoją siedzibę zlokalizowali na placu przy ul. Wileńskiej zakupionym od stolnikowej pińskiej Ludwiki Godebskiej. W 1758 roku na placu tym stanął niewielki drewniany kościółek pw. św. Józefa Kalasantego oraz drewniany budynek szkoły. W ciągu następnych lat zbudowali drewniany klasztor dla 12 zakonników. Teren wkrótce został powiększony o dwa sąsiednie place dzięki darowiznom mieszczan lidzkich. W 1789 roku otrzymali od sędziego ziemskiego lidzkiego Jerzego Adamowicza otrzymali darowiznę w wysokości 20 tys. zł na budowę nowego kościoła. W 1792 roku pijarzy ukończyli budowę murowanego klasztoru. W związku z tym, że był to najsolidniejszy budynek w mieście, nocował w nim w 1797 roku car Paweł I, a w 1802 roku car Aleksander I. W 1800 roku rektor kolegium i architekt ksiądz Sebastian Dąbrowski rozpoczął budowę murowanego kościoła, który doprowadził do gzymsów, jednak w z powodu braku funduszów budowa w 1805 roku została przerwana. Do prac przystąpiono ponownie w 1817 roku pod kierunkiem tego samego architekta Sebastiana Dąbrowskiego, który pełnił ówcześnie funkcję proboszcza w Wawiórce, jednak śmierć architekta w 1819 roku ponownie wstrzymała prace. Do ukończenia kościoła przystąpił wiosną 1823 roku ks. rektor Kalasanty Sankowski, a prace prowadził Lejzor Dawidowicz Ciesielski z Rosieni. Budowę świątyni ukończono w 1824 roku, po czym przystąpiono do wyposażania wnętrza. Na chórze umieszczono organy pozyskane z pijarskiego kościoła w Witebsku. Tak wyposażoną świątynię 4 lipca 1825 roku poświęcił biskup prowincjał litewski ks. Izydor Sieklucki. W 1831 roku trzeba było rozebrać i odbudować wadliwie wzniesiony portyk, a w latach 1836-1837 rektor Jozofat Wojszwiłło musiał przeprowadzić gruntowny remont kościoła. W 1838 roku wyremontowano dwuskrzydłowy klasztor. W latach 1831-1832 wzniesiono ogrodzenie. Na północ od kościoła wznosiła się szkoła, a do brzegu rzeki rozciągał się ogród i sad.
W dniu 23 sierpnia 1842 roku pożar strawił dach i kopułę kościoła oraz zabudowania gospodarcze. Spłonęło także całe wyposażenie kościoła wraz z organami, ołtarzami i amboną. Spłonęła także biblioteka klasztorna licząca 1787 tomów.
Rosyjskie władze zaborcze nie zgodziły się na odbudowę i w 1843 roku gubernator grodzieński wydał polecenie przekazania kościoła na cerkiew, a przyległego skrzydła klasztoru na plebanię prawosławną. A adaptacją na cerkiew zwlekano i do prac przystąpiono dopiero około 1855 roku, wyburzając przy okazji główne wschodnie skrzydło klasztoru pijarów. Rozbudowano natomiast skrzydło północne. Odbudowano kopułę kościoła w poprzednim kształcie oraz wzniesiono nową dzwonnicę. Do 1919 roku świątynia funkcjonowała jako cerkiew św. Michała Archanioła. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę świątynia została rewindykowana przez Kościół katolicki i zwrócona w 1926 roku zakonowi pijarów. W 1928 roku wykonano remont wg projektu Józefa Zdanowicza. W 1938 roku na fasadzie umieszczono brązową tablicę ku czci Ludwika Narbutta, uczęszczającego do szkoły pijarów w Lidzie. Kościół przetrwał II Wojnę światową bez zniszczeń i funkcjonował do 1945 roku, gdy aresztowano ostatniego proboszcza Klemensa Mariana Czabanowskiego, zesłanego następnie do łagru. W 1958 roku kościół przekazano na siedzibę Muzeum Krajoznawczego. W 1964 roku umieszczono w nim planetarium. W 1996 roku mimo protestów miejscowych katolików władze Białorusi przekazały kościół prawosławnym. Po dokonanym w 2000 roku remoncie pełni funkcję cerkwi pw. św. Michała Archanioła. Tablicę ku czci Ludwika Narbutta, którą odsłonięto w 1989 roku usunięto z fasady i przeniesiono do muzeum[1]
Galeria
-
Widok od S–W -
Wnętrze
Bibliografia
- СОБОР АРХИСТРАТИГА МИХАИЛА. Кафедральный собор святого Архангела Михаила в г. Лида. (Informacje na oficjalnej stronie eparchii lidzkiej)
- ↑ Maria Kałamajska-Saeed "Kościół p.w. Św. Józefa Kalasantego i klasztor Pijarów w Lidzie" [w:]Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa wileńskiego tom III/2, Kraków 2008, s.140-151