Pałac Sandomierski w Radomiu: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
nazwa
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: Merytoryczne
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
Linia 34: Linia 34:
== Historia ==
== Historia ==
W 1816 Radom stał się siedzibą władz jednego z [[Województwo sandomierskie (Królestwo Polskie)|województw]] utworzonego rok wcześniej [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Polskiego]]. W związku z brakiem w mieście zadbanego budynku pozwalającego pomieścić odpowiednią liczbę urzędników podjęto decyzję o wystawieniu nowej siedziby komisji wojewódzkiej. Pod budowę nowego gmachu przeznaczono parcelę znajdującą się przy [[Ulica Stefana Żeromskiego w Radomiu|przedmieściu lubelskim]], w pobliżu granicy z wsią [[Dzierzków (Radom)|Dzierzków]]. Projekt realizacyjny autorstwa [[Antonio Corazzi]]ego z 1822 został zatwierdzony przez namiestnika [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa]], generała [[Józef Zajączek|Józefa Zajączka]]. Gmach wybudowano w latach 1825 – 1827 pod nadzorem [[Stefan Baliński (architekt)|Stefana Balińskiego]]<ref> red. W. Kalinowski, ''Urbanistyka i architektura Radomia'', Lublin 1979, ss. 140 - 141</ref><ref>red. M. Olifirowicz, ''Encyklopedia Radomia'', Radom 2009, s. 27</ref>.
W 1816 Radom stał się siedzibą władz jednego z [[Województwo sandomierskie (Królestwo Polskie)|województw]] utworzonego rok wcześniej [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Polskiego]]. W związku z brakiem w mieście zadbanego budynku pozwalającego pomieścić odpowiednią liczbę urzędników podjęto decyzję o wystawieniu nowej siedziby komisji wojewódzkiej. Pod budowę nowego gmachu przeznaczono parcelę znajdującą się przy [[Ulica Stefana Żeromskiego w Radomiu|przedmieściu lubelskim]], w pobliżu granicy z wsią [[Dzierzków (Radom)|Dzierzków]]. Projekt realizacyjny autorstwa [[Antonio Corazzi]]ego z 1822 został zatwierdzony przez namiestnika [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa]], generała [[Józef Zajączek|Józefa Zajączka]]. Gmach wybudowano w latach 1825 – 1827 pod nadzorem [[Stefan Baliński (architekt)|Stefana Balińskiego]]<ref> red. W. Kalinowski, ''Urbanistyka i architektura Radomia'', Lublin 1979, ss. 140 - 141</ref><ref>red. M. Olifirowicz, ''Encyklopedia Radomia'', Radom 2009, s. 27</ref>.
Od momentu zakończenia budowy aż do 1918 budynek nieprzerwanie pełnił rolę siedziby władz administracji terytorialnej. Był siedzibą władz kolejno województwa sandomierskiego (do 1837), guberni sandomierskiej (1837 – 1844) oraz guberni radomskiej (1844 - 1915). Zmianę przyniosło [[Narodowe Święto Niepodległości|odzyskanie przez Polskę niepodległości]], w wyniku którego Radom został zdegradowany do roli miasta na prawach powiatu, a dawny gmach komisji wojewódzkiej stał się siedzibą starostwa powiatowego<ref> red. S. Witkowski, ''Radom: dzieje miasta w XIX i XX w.'', Warszawa 1985, ss. 175, 278</ref>.
Od momentu zakończenia budowy aż do 1918 budynek nieprzerwanie pełnił rolę siedziby władz administracji terytorialnej. Był siedzibą władz kolejno województwa sandomierskiego (do 1837), guberni sandomierskiej (1837 – 1844) oraz guberni radomskiej (1844 - 1915).
Z balkonu Pałacu Sandomierskiego ogłoszono wydanie Aktu 5 listopada. Zmianę przyniosło [[Narodowe Święto Niepodległości|odzyskanie przez Polskę niepodległości]], w wyniku którego Radom został zdegradowany do roli miasta na prawach powiatu, a dawny gmach komisji wojewódzkiej stał się siedzibą starostwa powiatowego<ref> red. S. Witkowski, ''Radom: dzieje miasta w XIX i XX w.'', Warszawa 1985, ss. 175, 278</ref>.
W okresie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] Radom odzyskał pozycję ośrodka regionalnego jako siedziba władz, wchodzącego w skład [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnej Guberni]], [[dystrykt radomski|dystryktu radomskiego]]. Gmach dawnej komisji, zajęty przez urząd dystryktu, został wówczas rozbudowanym w kierunku północnym<ref> red. S. Witkowski, ''Radom: dzieje miasta w XIX i XX w.'', Warszawa 1985, s. 278</ref><ref> red. W. Kalinowski, ''Urbanistyka i architektura Radomia'', Lublin 1979, s. 201</ref>.
W okresie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] Radom odzyskał pozycję ośrodka regionalnego jako siedziba władz, wchodzącego w skład [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnej Guberni]], [[dystrykt radomski|dystryktu radomskiego]]. Gmach dawnej komisji, zajęty przez urząd dystryktu, został wówczas rozbudowanym w kierunku północnym<ref> red. S. Witkowski, ''Radom: dzieje miasta w XIX i XX w.'', Warszawa 1985, s. 278</ref><ref> red. W. Kalinowski, ''Urbanistyka i architektura Radomia'', Lublin 1979, s. 201</ref>.
Po zakończeniu II wojny światowej przywrócono [[Podział administracyjny Polski (1944–1946)|dawny podział administracyjny państwa]], w wyniku którego Radom po raz kolejny utracił status siedziby władz regionalnych. W gmachu dawnej komisji wojewódzkiej ulokowano prezydium miejskiej i powiatowej [[Rada Narodowa (PRL)|Rady Narodowej]]<ref>red. M. Olifirowicz, ''Encyklopedia Radomia'', Radom 2009, ss. 227 - 228</ref><ref> J. Łoziński, B. Wolff, ''Katalog zabytków sztuki w Polsce'', t. III, z. 10, Warszawa 1961, s. 33</ref>. W latach 1975 – 1998 część gmachu była siedzibą władz [[Województwo radomskie|województwa radomskiego]]. Od 1998 budynki zajmuje Urząd Miejski oraz delegatury mazowieckich instytucji wojewódzkich<ref>red. M. Olifirowicz, ''Encyklopedia Radomia'', Radom 2009, ss. 27 - 28</ref>.
Po zakończeniu II wojny światowej przywrócono [[Podział administracyjny Polski (1944–1946)|dawny podział administracyjny państwa]], w wyniku którego Radom po raz kolejny utracił status siedziby władz regionalnych. W gmachu dawnej komisji wojewódzkiej ulokowano prezydium miejskiej i powiatowej [[Rada Narodowa (PRL)|Rady Narodowej]]<ref>red. M. Olifirowicz, ''Encyklopedia Radomia'', Radom 2009, ss. 227 - 228</ref><ref> J. Łoziński, B. Wolff, ''Katalog zabytków sztuki w Polsce'', t. III, z. 10, Warszawa 1961, s. 33</ref>. W latach 1975 – 1998 część gmachu była siedzibą władz [[Województwo radomskie|województwa radomskiego]]. Od 1998 budynki zajmuje Urząd Miejski oraz delegatury mazowieckich instytucji wojewódzkich<ref>red. M. Olifirowicz, ''Encyklopedia Radomia'', Radom 2009, ss. 27 - 28</ref>.

== Architektura ==
== Architektura ==
[[Klasycyzm|Klasycystyczny]] gmach wybudowany w latach 1825 – 1827 według projektu [[Antonio Corazzi]]ego został uzupełniony w okresie II wojny światowej o skrzydło od strony północnej<ref>red. M. Olifirowicz, ''Encyklopedia Radomia'', Radom 2009, ss. 27 - 28</ref>.
[[Klasycyzm|Klasycystyczny]] gmach wybudowany w latach 1825 – 1827 według projektu [[Antonio Corazzi]]ego został uzupełniony w okresie II wojny światowej o skrzydło od strony północnej<ref>red. M. Olifirowicz, ''Encyklopedia Radomia'', Radom 2009, ss. 27 - 28</ref>.

Wersja z 19:56, 11 lip 2017

Pałac Sandomierski w Radomiu
Symbol zabytku nr rej. 311 z 1.12.1956, 732/72 z 9.04.1972 oraz 199/A/83 z 14.04.1983
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

 Radom

Adres

ul. Żeromskiego 53

Styl architektoniczny

klasycyzm

Architekt

Antonio Corazzi

Kondygnacje

3

Rozpoczęcie budowy

1825

Ukończenie budowy

1827

Ważniejsze przebudowy

1939 - 1945

Położenie na mapie Radomia
Mapa konturowa Radomia, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Pałac Sandomierski w Radomiu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pałac Sandomierski w Radomiu”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Pałac Sandomierski w Radomiu”
Ziemia51°24′05,4″N 21°09′29,0″E/51,401500 21,158056
Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac Komisji Województwa Sandomierskiego w Radomiu, Pałac Sandomierski – zabytkowy, klasycystyczny budynek usytuowany przy ulicy Żeromskiego 53. Obiekt jest częścią szlaku turystycznego Zabytki Radomia.[1]

Historia

W 1816 Radom stał się siedzibą władz jednego z województw utworzonego rok wcześniej Królestwa Polskiego. W związku z brakiem w mieście zadbanego budynku pozwalającego pomieścić odpowiednią liczbę urzędników podjęto decyzję o wystawieniu nowej siedziby komisji wojewódzkiej. Pod budowę nowego gmachu przeznaczono parcelę znajdującą się przy przedmieściu lubelskim, w pobliżu granicy z wsią Dzierzków. Projekt realizacyjny autorstwa Antonio Corazziego z 1822 został zatwierdzony przez namiestnika Królestwa, generała Józefa Zajączka. Gmach wybudowano w latach 1825 – 1827 pod nadzorem Stefana Balińskiego[2][3]. Od momentu zakończenia budowy aż do 1918 budynek nieprzerwanie pełnił rolę siedziby władz administracji terytorialnej. Był siedzibą władz kolejno województwa sandomierskiego (do 1837), guberni sandomierskiej (1837 – 1844) oraz guberni radomskiej (1844 - 1915). Z balkonu Pałacu Sandomierskiego ogłoszono wydanie Aktu 5 listopada. Zmianę przyniosło odzyskanie przez Polskę niepodległości, w wyniku którego Radom został zdegradowany do roli miasta na prawach powiatu, a dawny gmach komisji wojewódzkiej stał się siedzibą starostwa powiatowego[4]. W okresie II wojny światowej Radom odzyskał pozycję ośrodka regionalnego jako siedziba władz, wchodzącego w skład Generalnej Guberni, dystryktu radomskiego. Gmach dawnej komisji, zajęty przez urząd dystryktu, został wówczas rozbudowanym w kierunku północnym[5][6]. Po zakończeniu II wojny światowej przywrócono dawny podział administracyjny państwa, w wyniku którego Radom po raz kolejny utracił status siedziby władz regionalnych. W gmachu dawnej komisji wojewódzkiej ulokowano prezydium miejskiej i powiatowej Rady Narodowej[7][8]. W latach 1975 – 1998 część gmachu była siedzibą władz województwa radomskiego. Od 1998 budynki zajmuje Urząd Miejski oraz delegatury mazowieckich instytucji wojewódzkich[9].

Architektura

Klasycystyczny gmach wybudowany w latach 1825 – 1827 według projektu Antonio Corazziego został uzupełniony w okresie II wojny światowej o skrzydło od strony północnej[10].

Gmach Corazziego

Gmach Corazziego
Widok z 1899 roku
Widok sprzed 1915 roku
Ogłoszenie Aktu 5 listopada z balkonu pałacu dawnej komisji wojewódzkiej

Bryła projektu Corazziego składa się z dwupiętrowego korpusu głównego (od strony ulicy Żeromskiego) i skrzydeł bocznych o tej samej wysokości (od strony ulic Kilińskiego i Niedziałkowskiego). Piętnastoosiowa elewacja frontowa posiada trzy ryzality – środkowy, trzyosiowy, ozdobiony jest czterokolumnowym portykiem toskańskim zwieńczonym trójkątnym tympanonem. Dwa skrajne zdobią natomiast wnęki ujęte pojedynczymi kolumnami, zwieńczone murkami attykowymi. Parter boniowany, kondygnacje oddzielają gzymsy, drugie piętro zwieńczone belkowaniem z fryzem tryglifowym oraz gzymsem modylionowym. Budynek pierwotnie dwutraktowy (wejścia umieszczone były w ryzalitach skrajnych), po przebudowie z okresu okupacji hitlerowskiej jednotraktowy, z wejściem głównym umieszczonym w ryzalicie środkowym[11].

Budynek z okresu okupacji hitlerowskiej

Gmach z okresu okupacji hitlerowskiej
Współczesny widok fragmentu północnego skrzydła gmachu.
Częściowo zrealizowany projekt północnej fasady gmachu z okresu okupacji. Do końca nie zrealizowano również założenia urbanistycznego.

Rozbudowa gmachu dawnej sandomierskiej komisji wojewódzkiej była związana z realizacją przez Niemców planów przekształcenia rejonu obecnej ulicy Kelles – Krauza w centrum administracyjne dystryktu radomskiego. Projekt dotyczący dawnego gmachu komisji przewidywał uzupełnienie gmachu Corazziego o nowe skrzydła i nowy front, usytuowane od strony północnej. Budynki w stylu faszystkowskiego modernizmu wzniesiono do 1945. Nie zrealizowano do końca założeń urbanistycznych z tego okresu[12].

  1. ↑ Szlak Turystyczny Zabytki Radomia. Centrum Informacji Turystycznej w Radomiu.
  2. ↑ red. W. Kalinowski, Urbanistyka i architektura Radomia, Lublin 1979, ss. 140 - 141
  3. ↑ red. M. Olifirowicz, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 27
  4. ↑ red. S. Witkowski, Radom: dzieje miasta w XIX i XX w., Warszawa 1985, ss. 175, 278
  5. ↑ red. S. Witkowski, Radom: dzieje miasta w XIX i XX w., Warszawa 1985, s. 278
  6. ↑ red. W. Kalinowski, Urbanistyka i architektura Radomia, Lublin 1979, s. 201
  7. ↑ red. M. Olifirowicz, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, ss. 227 - 228
  8. ↑ J. Łoziński, B. Wolff, Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. III, z. 10, Warszawa 1961, s. 33
  9. ↑ red. M. Olifirowicz, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, ss. 27 - 28
  10. ↑ red. M. Olifirowicz, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, ss. 27 - 28
  11. ↑ J. Łoziński, B. Wolff, Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. III, z. 10, Warszawa 1961, ss. 33 - 34
  12. ↑ red. W. Kalinowski, Urbanistyka i architektura Radomia, Lublin 1979, s. 201
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pałac_Sandomierski_w_Radomiu&oldid=49876669”