Zamek w Przedczu: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Zamek od XIV do poł. XVI wieku: drobne merytoryczne, źródła/przypisy
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
Galeria
Linia 44: Linia 44:
== Zamek od XIX do XXI wieku ==
== Zamek od XIX do XXI wieku ==
Ruiny zamku zostały częściowo rozebrane przed 1820 rokiem, a budynek ''Kamienicy'' przebudowano na [[kościół (budynek)|kościół]] [[Protestantyzm|ewangelicki]]. Z dawnego zamku zachowała się [[wieża]] zamieniona po 1860 roku na [[dzwonnica|dzwonnicę]], sklepione [[piwnica|piwnice]] oraz przyziemie murów obwodowych. Do 1960 roku w dawnym kościele mieścił się magazyn zbożowy. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków w dniu 14.11.1967. Dzięki działalności Społecznego Komitetu Ochrony Zabytków i Odbudowy Zamku obiekt w 1969 roku przejęto oficjalnie od gminy ewangelickiej i w 1973 roku rozpoczęto jego remont. W dniu 11 grudnia 1977 roku w zamku rozpoczął działalność Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, który mieści się w tym miejscu do dzisiaj.
Ruiny zamku zostały częściowo rozebrane przed 1820 rokiem, a budynek ''Kamienicy'' przebudowano na [[kościół (budynek)|kościół]] [[Protestantyzm|ewangelicki]]. Z dawnego zamku zachowała się [[wieża]] zamieniona po 1860 roku na [[dzwonnica|dzwonnicę]], sklepione [[piwnica|piwnice]] oraz przyziemie murów obwodowych. Do 1960 roku w dawnym kościele mieścił się magazyn zbożowy. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków w dniu 14.11.1967. Dzięki działalności Społecznego Komitetu Ochrony Zabytków i Odbudowy Zamku obiekt w 1969 roku przejęto oficjalnie od gminy ewangelickiej i w 1973 roku rozpoczęto jego remont. W dniu 11 grudnia 1977 roku w zamku rozpoczął działalność Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, który mieści się w tym miejscu do dzisiaj.

== Galeria ==
<gallery widths="160" heights="160">
Plik:Przedecz zamek1(WLZ13).jpg
Plik:ZamekPrzedecz.JPG
Plik:Przedecz zamek(WLZ13).jpg
Plik:Przedecz1 (js).jpg
</gallery>


== Przypisy ==
== Przypisy ==

Wersja z 13:47, 17 lip 2018

Zamek w Przedczu
Symbol zabytku nr rej. 242/20 z 14.11.1967[1]
Ilustracja
Ruiny zamku w Przedczu
Państwo

 Polska

Miejscowość

Przedecz

Adres

ul. Zamkowa

Rozpoczęcie budowy

XIV w.

Położenie na mapie Przedeczy
Mapa konturowa Przedeczy, blisko centrum na lewo znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek w Przedczu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek w Przedczu”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko prawej krawiędzi znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek w Przedczu”
Położenie na mapie powiatu kolskiego
Mapa konturowa powiatu kolskiego, u góry nieco na prawo znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek w Przedczu”
Położenie na mapie gminy Przedecz
Mapa konturowa gminy Przedecz, blisko centrum po lewej na dole znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek w Przedczu”
Ziemia52°19′55″N 18°53′57″E/52,331944 18,899167
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Przedczu – zamek zbudowany przez Kazimierza Wielkiego w połowie XIV wieku zlokalizowany w miejscowości Przedecz w województwie wielkopolskim, powiecie kolskim, nad jeziorem Przedecz, przy ulicy Zamkowej. Z zamku zachowała się wieża, część przyziemia murów obwodowych i średniowiecznych piwnic w neogotyckim kościele z XIX wieku, który obecnie pełni funkcję domu kultury.

Gród obronny

Zanim zbudowano zamek, w jego miejscu znajdował się drewniano-ziemny gród obronny, który w czasie wojny polsko-krzyżackiej został wiosną 1329 roku zdobyty przez komtura krajowego ziemi chełmińskiej, Ottona z Luterbergu, przy użyciu machin oblężniczych. W trakcie oblężenia zginęło wielu obrońców, wśród nich osiemdziesięciu "znacznych"[2]. Ponownie Krzyżacy zdobyli gród w 1332 roku i okupowali go wraz z całymi Kujawami przez jedenaście lat[2]. W grodzie osadzili własną załogę, dowodzoną przez zakonnego brata z tytułem wójta[2]. Król Kazimierz Wielki odzyskał Kujawy z Przedczem w 1343 roku, na mocy traktatu pokojowego w Kaliszu[2].

Zamek od XIV do poł. XVI wieku

Około 1350 roku król Kazimierz Wielki polecił zbudować w w Przedczu zamek murowany, który lepiej niż gród zabezpieczałby Kujawy i miasto Przedcz przed niebezpieczeństwem krzyżackim. Najstarszym elementem murowanym była przypuszczalnie cylindryczna wieża o średnicy 7,50 metrów[2][3]. Wieża ta była bergfriedem (stołpem)[4], czyli była ostatecznym punktem obrony i nie posiadała funkcji mieszkalnych. W jej dolnej części zachował się loch więzienny[2]. Długość murów zamkowych zbudowanych na planie prostokąta z cegły na kamiennym fundamencie, wynosiła ok. 52 metry na ok. 30 metrów. Mury miały przypuszczalnie wysokość 11 metrów i zwieńczone były gankiem z blankami (krenlażem). W północno-zachodnim narożnik muru obwodowego znajdowało się niewysoka wieża bramna na planie czworoboku, do której prowadził przerzucony nad fosą most zwodzony[2]. W 1383 roku zamek w Przedczu w czasie wojny domowej po śmierci króla Ludwika Węgierskiego opanował bez walki książę mazowiecki Siemowit IV, który nadał go swojemu stronnikowi Bartoszowi z Wezenburga. W 1398 roku zamek i miasto wykupił król Władysław Jagiełło.

Zamek od poł. XVI do XIX wieku

W latach 1551-1554 roku zamek został przebudowany przez starostę Wojciecha Korycińskiego, który zamek wyremontował i polecił przebić nową bramę w zachodnim murze, obok dawnej wieży bramnej, wzmocnionym przedbramiem. Nadbudowano też okrągłą wieżę renesansową attyką[5]. Sądzić należy, że wieża po przebudowie z XVI wieku była otynkowana, ponieważ opisywano ją jako Wieżę Białą, w opozycji do prostokątnej ceglanej Wieży Czerwonej, w której przed przebudową znajdowała się stara brama zamkowa[2]. Dawną wieżę bramna nadbudowano o dwie kondygnacje w konstrukcji ryglowej, które mieściły komory i pokład strzelecki. Na gotyckich piwnicach zbudowano przylegający do okrągłej wieży nowy budynek mieszkalny zwany Kamienicą o wymiarach 11,47 x 28,42 metra[2]. U podnóża wzgórza zamkowego znajdowały się zabudowania gospodarcze podzamcza zwane Przygródkiem, gdzie znajdowała się kuźnia, stajnia na 48 koni, wozownia, obora, browar, kancelaria itp. Zamek nie został zniszczony w czasie Potopu szwedzkiego, jednak jako coraz mniej wygodny dla urzędujących starostów ulegał coraz większej rujnacji[2]. W 1766 i 1789 roku zamek opisano jako bardzo zniszczony. W 2 połowie XVIII wieku na Przygródku u stóp zamku zbudowano kryty dachówką parterowy pałacyk starosty Jakuba Zygmunta Kretkowskiego[2].

Zamek od XIX do XXI wieku

Ruiny zamku zostały częściowo rozebrane przed 1820 rokiem, a budynek Kamienicy przebudowano na kościół ewangelicki. Z dawnego zamku zachowała się wieża zamieniona po 1860 roku na dzwonnicę, sklepione piwnice oraz przyziemie murów obwodowych. Do 1960 roku w dawnym kościele mieścił się magazyn zbożowy. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków w dniu 14.11.1967. Dzięki działalności Społecznego Komitetu Ochrony Zabytków i Odbudowy Zamku obiekt w 1969 roku przejęto oficjalnie od gminy ewangelickiej i w 1973 roku rozpoczęto jego remont. W dniu 11 grudnia 1977 roku w zamku rozpoczął działalność Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, który mieści się w tym miejscu do dzisiaj.

Galeria

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2012-12-26].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Łbik Lech, Zamek w Przedczu na Kujawach [w:] Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu - 2001, z. 6, s. 123-144
  3. ↑ Sławiński Ireneusz, Zamek Przedecz- później kościół ewangelicki. Inwentaryzacja budowlano-konserwatorska i badania architektoniczne, Toruń 1967- maszynopis w zbiorach Regionalnego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Toruniu
  4. ↑ Kajzer Leszek, Wieże zamków prowincji wielkopolskiej [w:] Archaeologia Historica Polona, Tom 12, 2002, s.63
  5. ↑ J. Z. Łoziński, A. Miłobędzki, Atlas zabytków architektury w Polsce, Warszawa 1967, s. 19-20

Bibliografia

  • Łbik Lech, Zamek w Przedczu na Kujawach [w:] Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu - 2001, z. 6, s. 123-144
  • Pietrzak Jan, Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej. Studium z dziejów państwowych siedzib obronnych na przełomie średniowiecza i nowożytności, Łódź 2003
  • Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm: Leksykon zamków w Polsce, Warszawa, Arkady, 2012, s. 86-88, ISBN 978-83-213-4158-3
  • Kajzer Leszek, Wieże zamków prowincji wielkopolskiej [w:] Archaeologia Historica Polona, Tom 12, 2002
  • Posadzy W., Studium historyczno-urbanistyczne miasta Przedcza, Poznań 1962 - maszynopis w Archiwum Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków w Poznaniu, Delegatura w Koninie, s. 4, 8-9, 13-14, 15
  • Nawrocki Z., Przedecz- zamek. Dokumentacja historyczno-konserwatorska, Toruń 1967 - maszynopis w Archiwum Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków w Poznaniu, Delegatura w Koninie
  • Sławiński Ireneusz, Zamek Przedecz- później kościół ewangelicki. Inwentaryzacja budowlano-konserwatorska i badania architektoniczne, Toruń 1967- maszynopis w zbiorach Regionalnego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Toruniu;
  • Przedecz, powiat Włocławek. Kościół ewangelicki - dawny zamek piastowski. Inwentaryzacja budowlano-konserwatorska odkrywek architektonicznych, cz. 1-2, Toruń 1973-1974- maszynopis w zbiorach Regionalnego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Toruniu
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamek_w_Przedczu&oldid=53952141”