Stary Oleksiniec: Różnice pomiędzy wersjami
49°50′22″N 25°33′34″E/49,839444 25,559444| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
drobne merytoryczne |
drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 26: | Linia 26: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Dzieje dwóch miejscowości o podobnej nazwie, Oleksiniec Stary i Nowy leżących u źródeł rzeki Horyń, w odległości czterech kilometrów od siebie, kształtowały się początkowo odmiennie. Oleksiniec Stary w 1463 r. był własnością księcia Sołtana Wasilewicza Zbaraskiego. Później wraz z pobliską wsią Rydoml stał się dziedzictwem książąt Sołomereckich. Beata Sołomerecka darowała tę włość Czartoryskim. Oleksiniec Nowy, noszący początkowo nazwę Andrzejowa, należał w tym czasie do książąt Wiśniowieckich. Księżna Aleksandra Wiśniowiecka, córka Jędrzeja, wojewody wołyńskiego, wychodząc około 1570-1580 roku za mąż za Jerzego na Klewaniu Czartoryskiego (ur. ok. 1560 r. - zm. 1626 r.), starostę łuckiego, wniosła majątek Andrzejów do dóbr męża i zmieniła jego nazwę na Oleksiniec Nowy oraz uzyskała dla osady status miasteczka. W ten sposób w ręku Czartoryskich znalazł się zarówno Oleksiniec Stary, jak i Nowy, tworzące odtąd całość<ref name=":0">[[Roman Aftanazy]]'', Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej,'' Tom 5, Województwo wołyńskie", 1994, s. 323-325</ref>. |
|||
W 1570 roku Aleksandra, córka Jędrzeja Wiśniowieckiego wojewody wołyńskiego, wniosła dobra zwane Andrzejów jako posag na Jerzego Czartoryskiego, a od swego imienia zmieniła nazwę osady, zmienionej na miasteczko. W ręku Czartoryskich utrzymywał się Oleksiniec do końca XVIII w. kiedy z ręką córki księcia Józefa Czartoryskiego przeszedł na generała Gabryela Rzyszczewskiego. Czartoryscy posiadali tu obronny zamek zbudowany w końcu XVI w., który został przerobiony na pałac w połowie XIX wieku i zniszczony podczas I wojny światowej. |
|||
Pod koniec XVIII wieku cały klucz oleksiniecki należał do ks. Józefa Klemensa Czartoryskiego, stolnika Wielkiego Księstwa Litewskiego, ostatniego męskiego potomka linii koreckiej. Jego córka Celestyna (1790-1850), poślubiwszy w 1812 r. Gabriela Rzyszczewskiego herbu Pobóg (1780-1857), późniejszego generała i marszałka szlachty powiatu krzemienieckiego, otrzymała w posagu klucz oleksiniecki. Generał Rzyszczewski, dziedzic Żukowiec, Wyżgródka, Rydomla, Rzyszczewa i wielu innych dóbr, a w końcu także i Oleksińca, mieszkał stale w Żukowcach. Po jego śmierci majątek uległ podziałowi między dzieci. Stary i Nowy Oleksiniec oraz Rokitno przypadły synowi najmłodszemu, Aleksandrowi (1823-1891), ożenionemu z Anielą Mężeńską h. Kościesza. Ostatnim z rodziny właścicielem Oleksińca był ich najmłodszy syn Stefan hr. Rzyszczewski (ur. w 1862 r.). Około 1914 roku sprzedał on majątek żonie rosyjskiego generała, Swininowej. Na przełomie XIX i XX w. obszar dóbr oleksinieckich zajmował powierzchnię 2820 dziesięcin<ref name=":0" />. |
|||
Czartoryscy posiadali tu bastionowy zamek zbudowany w końcu XVI wieku w stylu renesansowym, który został około 1850 roku przebudowany na neogotycki pałac. Obiekt został zniszczony podczas I wojny światowej<ref name=":0" />. |
|||
W okresie po [[Rozbiory Polski|rozbiorach Polski]] położony przy granicy [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Galicji]] po stronie rosyjskiej. |
W okresie po [[Rozbiory Polski|rozbiorach Polski]] położony przy granicy [[Królestwo Galicji i Lodomerii|Galicji]] po stronie rosyjskiej. |
||
==Zabytki == |
==Zabytki == |
||
* [[zamek]]<ref name=Zamek>{{cytuj stronę| url = http://www.ruinyizamki.pl/kresy/oleksiniec.html|tytuł=Oleksiniec|data dostępu=26.8.13|strony=}}</ref> - zniszczony podczas I wojny światowej, do naszych czasów zachowały się jego ruiny |
* [[zamek]]<ref name=Zamek>{{cytuj stronę| url = http://www.ruinyizamki.pl/kresy/oleksiniec.html|tytuł=Oleksiniec|data dostępu=26.8.13|strony=}}</ref> - zniszczony podczas I wojny światowej, do naszych czasów zachowały się jego ruiny |
||
*rzymsko-katolicki kościół zamkowy fundacji Czartoryskich, zamieniony na cerkiew prawosławną<ref>{{Cytuj|autor = Grzegorz Rąkowski |tytuł = Wołyń. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część I |data = 2005 |isbn = 83-89188-32-5 |miejsce = Pruszków |wydawca = Rewasz |s = 420 |oclc = 69330692 }}</ref>. |
|||
{{Osobny artykuł|Zamek w Starym Oleksińcu}} |
{{Osobny artykuł|Zamek w Starym Oleksińcu}} |
||
Wersja z 20:21, 27 mar 2020
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon |
krzemieniecki |
| Powierzchnia |
13,51 km² |
| Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
+380 3546 |
| Kod pocztowy |
47061 |
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
| 49°50′22″N 25°33′34″E/49,839444 25,559444
| |
Stary Oleksiniec albo Aleksiniec Stary (ukr. Старий Олексинець) - wieś w rejonie krzemienieckim obwodu tarnopolskiego, założona w 1430 r. W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Stary Oleksiniec w powiecie krzemienieckim województwa wołyńskiego. Wieś liczy 983 mieszkańców.
Historia
Dzieje dwóch miejscowości o podobnej nazwie, Oleksiniec Stary i Nowy leżących u źródeł rzeki Horyń, w odległości czterech kilometrów od siebie, kształtowały się początkowo odmiennie. Oleksiniec Stary w 1463 r. był własnością księcia Sołtana Wasilewicza Zbaraskiego. Później wraz z pobliską wsią Rydoml stał się dziedzictwem książąt Sołomereckich. Beata Sołomerecka darowała tę włość Czartoryskim. Oleksiniec Nowy, noszący początkowo nazwę Andrzejowa, należał w tym czasie do książąt Wiśniowieckich. Księżna Aleksandra Wiśniowiecka, córka Jędrzeja, wojewody wołyńskiego, wychodząc około 1570-1580 roku za mąż za Jerzego na Klewaniu Czartoryskiego (ur. ok. 1560 r. - zm. 1626 r.), starostę łuckiego, wniosła majątek Andrzejów do dóbr męża i zmieniła jego nazwę na Oleksiniec Nowy oraz uzyskała dla osady status miasteczka. W ten sposób w ręku Czartoryskich znalazł się zarówno Oleksiniec Stary, jak i Nowy, tworzące odtąd całość[1].
Pod koniec XVIII wieku cały klucz oleksiniecki należał do ks. Józefa Klemensa Czartoryskiego, stolnika Wielkiego Księstwa Litewskiego, ostatniego męskiego potomka linii koreckiej. Jego córka Celestyna (1790-1850), poślubiwszy w 1812 r. Gabriela Rzyszczewskiego herbu Pobóg (1780-1857), późniejszego generała i marszałka szlachty powiatu krzemienieckiego, otrzymała w posagu klucz oleksiniecki. Generał Rzyszczewski, dziedzic Żukowiec, Wyżgródka, Rydomla, Rzyszczewa i wielu innych dóbr, a w końcu także i Oleksińca, mieszkał stale w Żukowcach. Po jego śmierci majątek uległ podziałowi między dzieci. Stary i Nowy Oleksiniec oraz Rokitno przypadły synowi najmłodszemu, Aleksandrowi (1823-1891), ożenionemu z Anielą Mężeńską h. Kościesza. Ostatnim z rodziny właścicielem Oleksińca był ich najmłodszy syn Stefan hr. Rzyszczewski (ur. w 1862 r.). Około 1914 roku sprzedał on majątek żonie rosyjskiego generała, Swininowej. Na przełomie XIX i XX w. obszar dóbr oleksinieckich zajmował powierzchnię 2820 dziesięcin[1].
Czartoryscy posiadali tu bastionowy zamek zbudowany w końcu XVI wieku w stylu renesansowym, który został około 1850 roku przebudowany na neogotycki pałac. Obiekt został zniszczony podczas I wojny światowej[1].
W okresie po rozbiorach Polski położony przy granicy Galicji po stronie rosyjskiej.
Zabytki
- zamek[2] - zniszczony podczas I wojny światowej, do naszych czasów zachowały się jego ruiny
- rzymsko-katolicki kościół zamkowy fundacji Czartoryskich, zamieniony na cerkiew prawosławną[3].
Przypisy
- ↑ a b c Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, Tom 5, Województwo wołyńskie", 1994, s. 323-325
- ↑ Oleksiniec. [dostęp 26.8.13].
- ↑ Grzegorz Rąkowski, Wołyń. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część I, Pruszków: Rewasz, 2005, s. 420, ISBN 83-89188-32-5, OCLC 69330692.
Linki zewnętrzne
- Oleksiniec Stary, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 459.
- Oleksiniec Stary, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 405.
- Zamek w Starym Oleksińcu
- Stary Oleksiniec na stronie Rady Najwyższej Ukrainy