Iwan Semenowicz Sapieha

Iwan Sapieha (także Jan Sapieha z przydomkiem Magnus) (14xx-1517) - kanclerz królowej Heleny, wojewoda podlaski od 1514, wojewoda witebski od 1511, protoplasta linii kodeńskiej.

Był synem Semena.

Pierwsza wzmianka o Iwanie pochodzi z roku 1486, jako beneficjenta myt w Smoleńsku.

W latach 1497-1499 trzykrotnie posłowal do Moskwy, do teścia Wielkiego Księcia Litewskiego Aleksandra Jagiellończyka, Iwana III. Celem poselstw było m.in. skłonienie Iwana III do wojny z Hospodarstwem Mołdawskim (1497), z Turcją, zwrot Kijowa w zamian za uznanie przyjętego przez Iwana III tytułu "pana całej Rusi", czy też zapewnienie go, że jego córka Helena bez przeszkód może wyznawać wiarę prawosławną.

W 1501 posłował do Rzymu do papieża Aleksandra VI w celu zdania sprawozdania z realizacji postanowień Unii florenckiej w Wielkim Księstwie Litewskim. Tamże do tejże unii przystąpił, uzyskując od papieża przywilej na wybudowanie w swoich dobrach kościoła, w którym mogliby odprawiać nabożeństwa zarówno duchowni katoliccy, jak i prawosławni, którzy wcześniej przyjęli postanowienia unii.

Po koronacji Aleksandra Jagiellończyka na króla Polski został kanclerz królowej Heleny. Do jego obowiązków należało m.in. czuwanie nad prawosławnym dworem Heleny i pilnowanie osób przybyłych z Moskwy.

Brał udział w wojnie z Moskwą w latach 1502-1503, podczas której została zniszczona duża część jego dóbr. W 1502 posłował do wielkiego mistrza Zakonu Inflanckiego, Waltera von Plettenberga w celu podjęcia wspólnych działań zbrojnych. W 1503 posłował do Moskwy z listami od królowej Heleny do ojca. Dzięki pośrednictwu królowej poselstu udało się wynegocjować sześcioletni rozejm obowiązujący od 25 marca 1503. Po śmierci Iwana III w 1505 Iwan ponownie posłuje do jego następcy Wasyla III w celu potwierdzenia rozejmu, jednak strona moskiewska zrywa te układy.

Po objęciu tronu przez Zygmunta Starego w 1506 zachowuje swoje urzędy, dodatkowo obejmując funkcję sekretarza najwyższego hospodarskiego. Urząd ten sprawował do śmierci, po której został on skasowany.

Pod koniec 1508 bierze udział w kolejnym poselstwie do Moskwy, tym razem m.in. w towarzystwie bratanka, Iwaszki. Poselstwo zawarło pokój na zasadzie status quo, korzystny dla Wasyla III.

W latach następnych coraz częściej przebywa w otoczeniu króla, biorąc udział w wyprawach na Mołdawię w 1509 i zabezpieczaniu granic przed Tatarami w 1510. W 1511 po ustanowieniu województwa witebskiego zostaje jego wojewodą. Brał udział w kampanii moskiewskiej 1514, a pod koniec tego roku otrzymał województwo podlaskie.

Umarł między 9 lutego a 4 grudnia 1517.

Dużą część życia poświęcił rozwijaniu majętności, budując ją wszystkimi możliwymi środkami, m.in. przez nadania królewskie i hospodarskie, dziedziczenie, wymianę i kupno. Ostatnim co do powstania, ale największym majątkiem były dobra kodeńskie, częściowo zakupione, częściowo otrzymane od króla w 1511. Po uzyskaniu przywileju wybudowania w Kodniu miasta dobra te stają się siedzibą całej nowej linii rodu Sapiehów.