Wotum zaufania

Wotum zaufania – podjęta w specjalnym głosowaniu uchwała parlamentu w systemie rządów parlamentarno-gabinetowych, wyrażająca zaufanie do działalności rządu (bądź pojedynczych jego członków) kończąca proces powoływania rządu lub aprobująca jego bieżącą działalność.

Procedura w Polsce

Wotum zaufania to jedna z form kontroli Rady Ministrów oraz konkretnych jej członków przez Sejm. Powołany przez Prezydenta (w drodze art. 154 ust. 1 lub art. 155 ust. 1 Konstytucji RP) lub Sejm (art. 154 ust. 3 Konstytucji RP) Prezes Rady Ministrów musi uzyskać dla swojego rządu wotum zaufania. W warunkach systemu parlamentarno-gabinetowego funkcjonowanie rządu jest uzależnione od uzyskania zaufania parlamentu (w Polsce Sejmu). Dlatego, niezależnie od tego, w którym kroku konstytucyjnym Prezydent powołał rząd, musi on ubiegać się o aprobatę Sejmu.

Ubieganie się o wotum zaufania może przybierać różne formy. Nowo powołany rząd obligatoryjnie musi uzyskać wotum zaufania, jednak Prezes Rady Ministrów może w każdej chwili wystąpić do Sejmu z wnioskiem o powtórne udzielenie wotum zaufania.

Wotum zaufania po powołaniu rządu

Po powołaniu rządu przez Prezydenta (art. 154 ust. 1 Konstytucji RP) premier ma 14 dni na uzyskanie wotum zaufania dla siebie i ministrów od Sejmu, wyrażonego bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jest to tzw. "pierwszy krok konstytucyjny".

Jeżeli nie dojdzie do uchwalenia wotum zaufania w tym trybie, premier podaje rząd do dymisji, a Sejm ma 14 dni na znalezienie nowego kandydata na premiera (art. 154 ust. 3 Konstytucji RP). Musi on uzyskać wotum zaufania dla siebie i swoich ministrów wyrażone bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jest to tzw. "drugi krok konstytucyjny". Prezydent RP powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.

Jeżeli jednak w poprzednim trybie także nie dojdzie do wybrania Rady Ministrów, inicjatywa powraca do Prezydenta (art. 155 ust. 1 Konstytucji RP). Powołuje on w ciągu 14 dni Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków rządu. Sejm w ciągu 14 dni od powołania udziela wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jest to tzw. "trzeci krok konstytucyjny".

Jeżeli jednak i w tym trybie nie uda się rządowi uzyskać wotum zaufania Sejmu, Prezydent RP skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory (art. 155 ust. 2 Konstytucji RP).

Wotum zaufania na wniosek Prezesa Rady Ministrów

W każdym momencie Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o udzielenie wotum zaufania. Dzieje się tak w przypadku, gdy np. rząd chce uzyskać większą aprobatę dla prowadzonej przez siebie polityki zagranicznej czy krajowej. Sejm udziela wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Niepoparcie przez Sejm wniosku o udzielenie wotum zaufania obliguje Prezesa Rady Ministrów do złożenia dymisji na ręce Prezydenta RP.

W historii III RP miało miejsce 7 głosowań nad wotum zaufania na wniosek Prezesa Rady Ministrów (w kolejności głosy za, przeciw, wstrzymujące się, nie głosowało):

• 13 czerwca 2003 (na wniosek Leszka Millera) 236:213:0:11 – wotum zaufania zostało podtrzymane.
• 15 października 2004 (na wniosek Marka Belki) 234:218:0:8 – wotum zaufania zostało podtrzymane.
• 12 października 2012 (na wniosek Donalda Tuska) 233:219:0:8 – wotum zaufania zostało podtrzymane.
• 25 czerwca 2014 (na wniosek Donalda Tuska) 237:203:0:20 – wotum zaufania zostało podtrzymane.
• 12 grudnia 2018 (na wniosek Mateusza Morawieckiego) 231:181:2:45 – wotum zaufania zostało podtrzymane.
• 4 czerwca 2020 (na wniosek Mateusza Morawieckiego) 235:219:2:4 – wotum zaufania zostało podtrzymane.
• 11 grudnia 2023 (na wniosek Mateusza Morawieckiego) 190:266:0:3 – wotum zaufania zostało odrzucone.

Zobacz też

• konstruktywne wotum nieufności
• wotum nieufności